Ondernemers in het MKB hebben last van de verhoogde griffierechten. Het aantal rechtszaken is sinds de tariefverhoging aanmerkelijk gedaald.
Zal ik wel of niet achter die wanbetaler aangaan? “Ondernemers zijn calculerend gedrag gaan vertonen sinds de griffierechten begin 2012 zijn verhoogd. Dat zal er niet beter op worden nu de griffierechten dit jaar opnieuw worden verhoogd”, zegt Michaël van Straalen, voorzitter van MKB-Nederland, de organisatie voor ondernemers in het midden- en kleinbedrijf.
Griffierechten zijn de kosten die iemand moet betalen aan de rechtbank voor het starten van een procedure bij de rechter. Nadat die in 2010 en 2011 zijn verhoogd, is het aantal dagvaardingen met 20 procent gedaald, meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) afgelopen januari. In 2012 behandelden de burgerrechters in Nederland bijna 1,1 miljoen nieuwe zaken. In 2010 waren dat er 75.000 meer. Uit onderzoek van de Raad voor de rechtspraak blijkt dat het aantal handelszaken in de ‘lage’ categorie tot 5.000 euro tussen 2010 en 2013 met 27 procent is gedaald.
Ondernemers in het MKB hebben last van de verhoogde griffierechten. De kosten om met name de bedragen van 500 tot 1.250 euro via de rechter terug te halen, zijn nu dermate hoog (462 euro), dat veel ‘ondernemers zich achter de oren krabben’ en hun afweging maken. ,,Ze staan in hun recht en toch laten ze de wanbetaler vrijuit gaan. De kosten zijn te hoog”, aldus MKB-voorzitter Van Straalen. ,,Ik begrijp die afweging en ik vergeef het die ondernemers onmiddellijk. Maar toch is het een slechte zaak. Ik ben geen voorstander van calculerend gedrag. In z’n algemeenheid vind ik dat je altijd je recht moet kunnen halen, ook al levert het economisch niet veel op.” Wat Van Straalen betreft ,,is het tarief niet goed óf de grens klopt niet. Natuurlijk begrijp ik dat Justitie in deze tijd ook moet bezuinigen en aan haar kosten moet denken, maar dit werkt niet. Het zou geen hindernis moeten zijn om naar de rechter te stappen.”
Tweede-Kamerleden hebben gewaarschuwd voor de ‘perverse prikkel’ zoals Gerard Schouw van D66 het noemde. SP-Kamerlid Jan de Wit zei eind januari tegen het Algemeen Dagblad dat de verhoging van de griffierechten ‘een beloning voor wanbetalers is geworden’. Maar volgens VVD’er Ard van der Steur valt dat wel mee. Hij hoort weinig klachten uit het bedrijfsleven. ,,Mijn indruk is dat griffierechten maar een kleine rol spelen bij de kosten van de gang naar de rechter. Advocaatkosten zijn de echte bottleneck, die zijn veel belangrijker hierin. Het gaat om andere kosten dan griffierechten die de rechtsgang bemoeilijken.”
Hoe het ook zij, ook organisaties als woningbouwverenigingen merken het effect van de verhoogde griffierechten. ,,Het kost nu fors meer om een rechtszaak aan te gaan tegen een bewoner die zijn huur niet heeft betaald”, zegt Ronald Geel, teammanager Financiën van woningcorporatie deltaWonen, die zo’n 15.000 woningen heeft in Zwolle, Kampen en Oldebroek. ,,Op jaarbasis ontruimen we twintig woningen, daar betaalt uiteindelijk de huurder de griffierechten. Maar in totaal reiken we per jaar niet
twintig maar honderd dagvaardingen via de deurwaarder uit. In feite sturen we die naar de rechter, maar tijdens het traject komt er iets tussen, meestal omdat er een andere oplossing komt. Dat is enerzijds heel mooi, want we willen een maatschappelijk betrokken organisatie zijn en hopen op weinig woningontruimingen. Tegelijkertijd is dat voor ons een financiële post, omdat je op dat moment toch al wel de kosten hebt gemaakt en deze niet altijd betaald kunnen worden door de huurder.” Uiteindelijk krijgt deltaWonen hierdoor een deel van de griffiekosten voor haar rekening. ,,En dat is duur. Zeker gegeven de druk op woningcorporaties om onze bedrijfskosten laag te houden.”
Ook voor de wanbetalende huurder, die uiteindelijk wél de griffiekosten betaalt, is 462 euro veel geld, bovenop de gemiddelde maandhuur van 400 euro. ,,Vaak wordt de betaalsituatie van zo’n huurder niet beter. Deze hoge griffierechten zijn een verlies/verliessituatie.” Een woningbouwvereniging zou er ook voor kunnen kiezen om minder of géén dagvaardingen uit te reiken, erkent Geel. ,,Maar in de praktijk merken we dat het effect heeft een huurder te dagvaarden. Het is een zwaar middel, maar het werkt. We hebben het soms nodig om huurders van de ernst van de situatie te doordringen. We willen het dus volhouden, maar het liefst wel met lagere griffiekosten.”
Dat is ook waartoe de Raad voor de rechtspraak begin februari heeft opgeroepen. Voorzitter Frits Bakker waarschuwde op de site Rechtspraak.nl voor ,,negatieve economische gevolgen” en pleit voor een verlaging van het tarief voor relatief lage incasso-vorderingen. In een nieuw model kan het percentage van de kosten afhankelijk worden gemaakt van het te innen bedrag. „Door differentiatie aan te brengen in de griffiekosten, kan zo’n rechtszaak weer rendabel worden.” Ook Van Straalen is voorstander van een meer geleidelijke schaal van de tarieven, met name in het onderste deel.
PvdA-kamerlid Jeroen Recourt zegt dat voor claims met lage bedragen ook een ,,eenvoudigere, goedkopere elektronische procedure” kan komen. En VVD’er Van der Steur, die momenteel werkt aan een initiatiefwet om mediation in de wet te verankeren, erkent dat de rechtsgang in z’n geheel mensen op hoge kosten kan jagen. ,,Ik pleit dan ook voor het meer toepassen van alternatieve oplossingen. Vandaar het belang van mijn wetsvoorstel over mediation. Inzet hiervan zal de druk op de reguliere rechtsgang verminderen.”
Dit artikel is eerder verschenen in JUIST#10 voorjaar 2014, een uitgave van incasso en gerechtsdeurwaardersorganisatie Flanderijn
