Burgers van Europa’s grootste economie gaan naar de stembus in de hoop de kwakkelende industrie en export nieuw leven in te blazen.
De Duitse verkiezingen later deze maand worden gehouden terwijl de Duitse economie zich in een moeilijke situatie bevindt. De nieuwe regering zal een zware strijd moeten leveren om de economische groei aan te zwengelen, en een derde jaar op rij van krimp kan niet worden uitgesloten.
Op dit moment verwachten we dat de Duitse economie in 2025 weer zal groeien, maar slechts minimaal. De voorspelde stijging van 0,4% is een kleine opluchting na de krimp in 2023 en 2024, maar met de heersende tegenwind voor handel en investeringen is zelfs deze magere opleving verre van gegarandeerd. Met een onvoorspelbare nieuwe president aan de andere kant van de Atlantische Oceaan kunnen de handelsrisico’s zelfs toenemen.
Hoewel de vooruitzichten voor 2025 en 2026 somber zijn, zijn ze niet helemaal zonder hoop. De nieuwe regering kan veel doen om de omstandigheden voor het Duitse bedrijfsleven te verbeteren, als ze haar eigen interne spanningen kan oplossen.
Economie in slechte staat
Het is onmogelijk om de huidige staat van de Duitse economie te verbloemen. In 2024 daalde de export met 0,7% en de investeringen in vaste activa met 2,7%. De export kromp voor het tweede achtereenvolgende jaar na zwakke prestaties van de sectoren elektrische apparatuur, machines en auto’s. We verwachten dat de industriële productie in 2025 met 2% zal krimpen, terwijl de consumentensector – gehinderd door een hogere inflatie – naar verwachting met slechts 1,3% zal groeien.
Belangrijke sectoren doen hard hun best om aan de greep van stagnatie te ontsnappen. De beroemde Duitse auto-industrie zal in 2025 naar verwachting met maximaal 2% groeien, nadat ze in 2024 met 4% was gekrompen. De bouwproductie zal naar verwachting afvlakken na een daling van 3% in 2024. De machineproductie zal waarschijnlijk niet uit het negatieve dal klimmen, met een krimp van 0,7% na een daling van 5,7% vorig jaar.
Hoewel de cijfers ontmoedigend zijn, gaan ze tenminste meestal de goede kant op, zij het in een slakkengangetje. Helaas is een nieuw probleem voor de haperende Duitse economie net het Witte Huis ingetrokken.
“De exportsector had het al moeilijk, maar de verkiezing van president Trump in de VS heeft een slechte situatie misschien alleen maar erger gemaakt”, zegt Theo Smid, senior econoom bij Atradius. ”Exporteurs worden geconfronteerd met steeds somberder vooruitzichten nu Trump dreigt met tarieven tegen de EU en in het bijzonder tegen de Duitse auto-export.”
Het effect van de onlangs door de VS ingestelde staal- en aluminiumtarieven op de Duitse export zal bescheiden zijn, maar de kans op algemene tarieven op import uit de EU blijft groot. Volgens een analyse van Oxford Economics zou een algemeen Amerikaans tarief van 10% op EU-uitvoer de Duitse economische groei dit jaar met 0,3 procentpunt en in 2026 met 0,4 procentpunt belemmeren.
“Dat kan genoeg zijn om de Duitse economie dit jaar tot bijna nul procent groei te laten dalen”, zegt Smid. ”En dat op een moment dat Duitse fabrikanten ook moeite hebben om op de wereldmarkt te concurreren met goedkopere Chinese goederen.”
Alarmbellen gaan af
Het gevoel van somberheid dat de Duitse economie treft, wordt weerspiegeld in het ondernemerssentiment, dat op een ernstig dieptepunt staat.
Uit een rondvraag die Atradius eind vorig jaar deed onder meer dan 470 Duitse bedrijven, bleek dat slechts 14% verwacht dat de economie in 2025 zal verbeteren. Bijna een derde van de respondenten (32%) verwacht dat de economische situatie zal verslechteren, terwijl meer dan de helft (54%) denkt dat het niet beter of slechter zal worden.
Dit pessimisme is gemakkelijk te begrijpen. Het aantal faillissementen in Duitsland is in 2024 met 24,3% j-o-j gestegen. Bijna een derde (30%) van de ondervraagde bedrijven zegt dat het risico op een faillissement in hun sector hoog is.
Wat kan de belangrijkste economie van de eurozone doen om het tij te keren? De respondenten van het onderzoek willen dat de regering zich met name op vier zaken richt. Bijna vier vijfde (82%) wil een vermindering van de bureaucratie en 73% een verlaging van de energiekosten, terwijl 61% vraagt om belastingverlaging en 54% om politieke stabiliteit.
Is een nieuwe regering het antwoord?
En dus zijn alle ogen gericht op de vervroegde verkiezingen van 23 februari en wat de uitslag zou kunnen betekenen voor de kansen op economische vernieuwing.
“De uitkomst zal waarschijnlijk een minder gefractioneerde regeringscoalitie opleveren dan de vorige, en dat is positief voor de vooruitzichten op politieke stabiliteit”, zegt Christian Bürger, senior redacteur bij Atradius. “Tegelijkertijd is het onwaarschijnlijk dat de nieuwe regering in staat zal zijn om op korte termijn een snelle structurele hervormingsagenda of een grote groei-impuls te geven. Elke verwachting van een snelle verandering in de economische vooruitzichten van Duitsland is waarschijnlijk vergezocht.”
De volgende regering zal waarschijnlijk bestaan uit ongemakkelijke partners uit centrumrechts en centrumlinks van het politieke spectrum. De conservatieve, centrumrechtse CDU/CSU voert momenteel de peilingen aan, maar heeft waarschijnlijk ten minste één partner van centrumlinks nodig, dat wil zeggen de Sociaal-Democratische Partij (SPD) of de Groenen.
“Veel hangt af van de vraag of de liberale FDP, de links-nationalistische BSW en Die Linke erin slagen de kiesdrempel van 5% te halen om in het parlement te komen”, zegt Bürger. ”De prestaties van de radicaal-rechtse AfD zijn ook een belangrijke factor. Coalitieonderhandelingen die langer duren dan verwacht kunnen niet worden uitgesloten.”
Compromissen tussen regeringspartners zullen in de nieuwe regering gemakkelijker worden, maar grote verschillen in visie zullen veel hervormingen waarschijnlijk vertragen en de resultaten in de richting van de status-quo sturen. Maar de status quo is niet wat de economie nodig heeft.
Geen loze beloftes meer
Om de economie vlot te trekken, moet de nieuwe regering snel moeilijke beslissingen nemen. De voortekenen zijn niet positief. Er zijn misschien plannen van beide partijen om de buitensporige bureaucratie te verminderen en de kosten te drukken, maar Duitsland heeft dit al eerder meegemaakt. De afgelopen jaren zijn beloftes zelden omgezet in daden.
Op andere gebieden houden waarschijnlijke coalitiepartners er tegengestelde standpunten op na, wat regeringsmaatregelen zou kunnen verlammen. De CDU, SPD en Groenen stellen bijvoorbeeld allemaal voor om het bedrijfsleven te steunen, maar zijn het niet eens over wat dat inhoudt. En terwijl rechts voorstander is van bezuinigingen op de sociale uitgaven, is links tegen elke substantiële verlaging van de sociale steun.
Ook is er partijoverschrijdende steun voor een verdere verlaging van de energiekosten, maar de overgang naar groene energie is controversiëler. De CDU is bijvoorbeeld van plan om een belangrijke energiehervorming te schrappen, een initiatief van de Groenen.
“Een interessant gebied is de schuldrem”, zegt Bürger. ”De CDU heeft voorzichtig de deur geopend voor hervorming van de Duitse schuldrem, die de omvang van het begrotingstekort van de federale overheid beperkt tot 0,35% van het bbp, vastgelegd in de grondwet. Een hervorming zou bredere structurele tekorten mogelijk kunnen maken om de broodnodige overheidsinvesteringen te kunnen doen en financiële ruimte te creëren.”
Maar ook dit stuit op obstakels. Velen in de CDU zelf zijn sceptisch en voor een grote herziening zou de steun van de oppositie in het parlement nodig zijn. Toch lijkt een hervorming van de rem op de schuld, of een nieuw buiten de begroting vallend instrument om de rem te omzeilen, steeds waarschijnlijker, ook al betekent het gebrek aan details en de waarschijnlijke vertraging bij de uitvoering dat de impact op zijn vroegst in 2026 merkbaar zal zijn.
Onzekere vooruitzichten
Hoewel de verwachtingen van de nieuwe regering hooggespannen zullen zijn, zal haar impact op de economie op korte termijn waarschijnlijk gering zijn. De tegenwind is te sterk en de overheidsactiviteit waarschijnlijk te beperkt om in 2025 significante vooruitgang te boeken.
Er kunnen enkele uitzonderingen zijn. In het industriebeleid zou steun voor de noodlijdende auto-industrie – en het enorme aantal banen dat deze sector biedt – een prioriteit van de nieuwe regering kunnen zijn. Maar over het algemeen kunnen Duitse bedrijven de komende 12 maanden meer van hetzelfde verwachten. Fiscale voorzichtigheid zal de kapitaaluitgaven voor infrastructuur beperken en de bouw zal waarschijnlijk gematigd blijven.
“Over het algemeen verwachten we dat de economie het dit jaar moeilijk zal hebben, met een maximale bbp-groei van 0,4%”, zegt Smid. ”Voor 2026 voorspellen we een bescheiden groei van 0,8%, rekening houdend met Amerikaanse tarieven van 10% op EU-invoer. De onzekerheid zal groot blijven. Abrupte veranderingen in het handelsbeleid van de VS en krachtige eisen voor hogere defensie-uitgaven werpen een schaduw vooruit.”
Een meer optimistisch beeld is dat de coalitiepartners hun meningsverschillen opzij zetten in het licht van de Amerikaanse volatiliteit en geopolitieke onzekerheid, en een hervormende regering leiden die de drijvende kracht is achter de fundamentele verandering waar Duitse bedrijven om vragen. Op dit moment lijkt dat onwaarschijnlijk, maar de behoefte aan daadkracht wordt steeds groter.
Bron: Atradius
