In dit rapport staat het Tijdsbestedingsonderzoek (TBO) uit 2016 centraal. Op basis van deze gegevens schetsen de onderzoekers de tijdsbesteding van Nederlanders. In deze editie is ook aandacht voor hoe de tijdsbesteding van mensen samenhangt met hoe zij hun leven waarderen.
- Nederlanders van 12 jaar en ouder besteden in een week gemiddeld ruim een kwart van hun tijd (bijna 44 uur) aan activiteiten in de vrije tijd, waaronder media (bijna 20 uur) en sociale contacten (9 uur).
- Naar (de optelsom van) betaald werk, scholing en de zorg voor het huishouden en anderen gaat bijna 46 uur per week. De meeste tijd (namelijk 77 uur) gaat naar persoonlijke verzorging, zoals slapen, eten en drinken.
- 36% van de Nederlanders voelt zich weleens opgejaagd, en 54% heeft weleens het gevoel het ‘te druk’ te hebben. Gevoelens van tijdsdruk komen het meest voor bij vrouwen, hoger opgeleiden en ouders van thuiswonende kinderen.
- De tijdsbesteding van de gemiddelde Nederlander is de laatste jaren (2006-2016) weinig veranderd. Zo is de verhouding tussen de verplichte activiteiten, vrije tijd en persoonlijke verzorging min of meer gelijk gebleven. Ook is de tijdsbesteding niet meer versnipperd geraakt.
- Wel rapporteren mensen – vergeleken met een aantal jaren geleden – wat vaker dat zij in dezelfde tijd meerdere activiteiten uitvoeren.
- Er zijn grote verschillen in de tijdsbesteding van mensen in verschillende levensfasen. De fase met thuiswonende kinderen is bij uitstek druk qua werk en zorgtaken.
- Naarmate mensen in totaal meer tijd aan betaald werk, zorg en scholing besteden, is de kans dat zij zich weleens opgejaagd voelen groter. Tegelijkertijd voelen zij zich meer tevreden met hun leven.
Dit zijn enkele bevindingen uit het rapport Alle ballen in de lucht: Tijdsbesteding in Nederland en de samenhang met kwaliteit van leven. In dit rapport staat het Tijdsbestedingsonderzoek (TBO) uit 2016 centraal: bijna 1900 Nederlanders hebben gedurende één week in een dagboek hun activiteiten bijgehouden. Op basis van deze gegevens schetsen de onderzoekers de tijdsbesteding van Nederlanders in het algemeen, voor verschillende groepen en levensfasen, en ontwikkelingen in de afgelopen decennia.
De tijd besteed aan betaald werk, zorg en scholing
Degenen die in de dagboekweek gewerkt hadden, besteedden hier gemiddeld 31 uur per week aan. Voor scholing geldt dat degenen die dit op enig moment in de week rapporteerden, hier gemiddeld 15 uur per week aan besteedden. Aan huishoudelijk werk zijn degenen die dit oppakken (en dat is bijna iedereen) iets minder dan 20 uur per week kwijt. Aan de zorg voor anderen (het verzorgen, begeleiden en helpen van kinderen en volwassenen) besteden degenen met zorgtaken gemiddeld ongeveer 6 uur per week. Moeders brengen in totaal gemiddeld ongeveer 40 uur per week door in het gezelschap van hun kinderen, en vaders ongeveer 30 uur per week.
De tijd besteed aan vrije tijd en persoonlijke verzorging
Gemiddeld hebben Nederlanders van 12 jaar en ouder per week bijna 44 uur vrije tijd. De meeste tijd gaat naar media (bijna 20 uur per week) en sociale contacten (bijna 9 uur per week). De resterende vrije tijd gaat naar andere activiteiten, waaronder sport, cultuur en hobby’s. Ongeveer een op de drie Nederlanders rapporteert op enig moment in de week vrijwilligerswerk en/of bijeenkomsten (zoals kerkdiensten). Degenen die hier deel aan nemen besteedden hier ongeveer 4,5 uur per week aan.
Op weekbasis brengen Nederlanders gemiddeld 59 uur per week slapend of wakker in bed door (dit is ongeveer 8,5 uur per dag). Daarnaast wordt gedurende iets meer dan 11 uur gegeten en gedronken en besteden Nederlanders 7 uur per week aan douchen, aankleden et cetera.
Weinig bewijs voor een 24/7-samenleving
Soms wordt gesproken over een 24/7-samenleving waarin mensen steeds vaker in de avonduren en weekenden werken. Hiervan lijkt nog geen sprake. Zoals de figuur hieronder laat zien valt betaald werk – net als scholing – met name op de doordeweekse dagen en is er in de weekenden ruimte voor vrije tijd. Zorg voor het huishouden en anderen varieert weinig door de week heen. Als naar de spreiding door de dag heen wordt gekeken valt eveneens op dat de meeste mensen tijdens traditionele kantooruren werken.
Figuur 1. Betaald werk en scholing, zorg, persoonlijke tijd en vrije tijd per dag van de week, personen van 12 jaar en ouder, 2016 (in uren per dag)
Veel Nederlanders voelen zich weleens druk
Ruim een derde van de personen in het onderzoek (36%) voelt zich ten minste op een dag in de week opgejaagd. Daarnaast heeft ruim de helft (54%) weleens het gevoel het ’te druk’ te hebben en voelt 39% zich thuis of op het werk weleens tekort schieten. Gevoelens van tijdsdruk komen het meest voor bij vrouwen, hoger opgeleiden en bij ouders van thuiswonende kinderen.
Tijdsbestedingspatronen zijn weinig veranderd
Ook al ervaren veel mensen het leven als druk, aan de tijdsbestedingspatronen is niet af te zien dat het bestaan in de afgelopen jaren drukker is geworden. Er is bijvoorbeeld in de afgelopen tien jaren geen substantiële toename te zien in de tijd die naar verplichtingen gaat: betaald werk, zorg voor het huishouden en voor anderen. Ook is de tijdsbesteding de afgelopen jaren niet meer versnipperd geraakt. Wel blijkt dat, vergeleken met een aantal jaren geleden, mensen wat vaker rapporteren dat zij in dezelfde tijd meerdere activiteiten uitvoeren: namelijk bij ongeveer een vijfde van de tijd.
Ouders met thuiswonende kinderen hebben het druk
Sommige levensfasen zijn drukker dan andere. De tijd met thuiswonende kinderen is bij uitstek een drukke levensfase. In geen enkele andere fase gaat er zoveel tijd naar de optelsom van betaald werk, scholing, zorg voor kinderen en zorg voor het huishouden (namelijk ongeveer 58 uur per week). Er is dan ook relatief weinig ruimte voor vrije tijd (ongeveer 35 uur) en persoonlijke verzorging (ongeveer 74 uur).
Ruim vier op de tien ouders voelt zich op enig moment van de week opgejaagd en ongeveer zeven op de tien ouders heeft het naar eigen zeggen weleens ‘te druk’. In geen van de andere onderzochte groepen liggen deze aandelen zo hoog. Dat het druk is, betekent overigens niet dat de kwaliteit van leven hier altijd onder lijdt. Ouders geven hun leven een 7,8 als rapportcijfer, en daarmee zijn zij ongeveer even tevreden met hun leven als mensen zonder kinderen.
Een op de vier jeugdigen voelt zich weleens opgejaagd
De tijdsbestedingspatronen van kinderen en jeugdigen (tussen de 10 en 18 jaar) worden gekenmerkt door veel ruimte voor vrije tijd (ongeveer 46 uur per week), zeker in vergelijking met veel volwassenen. Deze vrije tijd wordt met name ingevuld met sport, spel en media. Ongeveer 35 uur per week gaat naar activiteiten met een verplichtend karakter, waaronder onderwijs.
Ruim een op de vier jeugdigen voelt zich wel eens opgejaagd, en bijna de helft heeft het weleens ‘te druk’. Uit het onderzoek blijkt dat het gebruik van nieuwe communicatiemiddelen zowel voordelen als nadelen kan hebben. Zo hebben jeugdigen zelf de ervaring dat het gebruik van sociale media ontspannend kan zijn maar ook onrustige gevoelens met zich mee kan brengen. En naarmate jeugdigen vaker online contact hebben, hebben zij ook eerder een opgejaagd gevoel en het gevoel dat het ‘te druk’ is.
Ouderen: meer tijd voor sociale contacten en hobby’s maar vaker alleen
Nadat de meeste ouderen (66 jaar en ouder) met pensioen zijn en de kinderen het huis uit, is er meer tijd voor andere zaken dan werk en zorg. Vergeleken met jongere leeftijdsgroepen besteden ouderen meer tijd aan het huishouden, media en hobby’s (in totaal bijna 60 uur per week). Er gaat minder tijd naar de zorg voor anderen, maar weer meer tijd naar vrijwilligerswerk en sociale contacten (bijvoorbeeld visites). En hoewel ouderen minder tijd besteden aan sport, gaat er weer meer tijd naar wandelen en fietsen.
Ouderen zijn niet meer of minder tevreden met hun leven dan jongere personen maar voelen zich wel vaker eenzaam en brengen ook meer tijd alleen door (ruim 50 uur per week, slapen niet meegeteld). Naarmate ouderen meer tijd met anderen doorbrengen, voelen zij zich minder vaak eenzaam en zijn zij meer tevreden met hun leven.
Substantiële groep besteedt tijd aan zorgtaken
Ongeveer de helft van de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder besteedt enige tijd per week aan het zorgen voor anderen: een op de vier zorgt voor kinderen, een op de zeven geeft zorg of hulp aan volwassenen en een op de elf combineert beide vormen van zorg. Deze groepen ‘zorgers’ zijn ongeveer even tevreden of gelukkig met hun leven als mensen die geen zorg verlenen. Vergeleken met mensen die geen zorg verlenen ervaren zij wel vaker tijdsdruk. Zo is het aandeel dat zich weleens opgejaagd voelt, het hoogst onder degenen die voor kinderen zorgen en onder degenen die de zorg voor kinderen combineren met de zorg voor volwassenen: namelijk ongeveer vier op de tien. Met name voor de ‘zorgcombineerders’ geldt dat naarmate de zorg die zij verlenen intensiever is, de kans groter is dat zij tijdsdruk ervaren.
Maatschappelijke participatie houdt verband met eenzaamheid
Als naar maatschappelijke participatie in de vrije tijd wordt gekeken, is – op jaarbasis – de deelname aan media-activiteiten, vrijwilligerswerk, cultuur en sport het hoogst. Sommige activiteiten daarvan doen mensen frequent (zoals lezen en sporten) en andere minder frequent (zoals cultuur).
Voor geluk en tevredenheid blijkt het type activiteit waarin men participeert er niet toe te doen. Blijkbaar kiest ieder de activiteit die voor hem of haar bijdraagt aan geluk en tevredenheid – wat dat dan precies is, kan van persoon tot persoon verschillen. Wel is er een verband tussen participatie en eenzaamheid: mensen die vrijwilligerswerk doen, sportwedstrijden bezoeken of cultuuruitingen bezoeken zijn minder eenzaam dan degenen die dat niet doen. Mogelijk omdat mensen deze activiteiten vaak met anderen ondernemen. Ook zijn mensen die meer vrije tijd met derden of buitenshuis doorbrengen minder eenzaam. Het is overigens niet vast te stellen of participatie eenzaamheid vermindert of andersom.
Druk en tevreden
Mensen die meer tijd aan het totaal van activiteiten met een verplichtend karakter besteden (betaald werk, scholing en zorg) en die vaker activiteiten combineren en afwisselen voelen zich drukker dan andere mensen. Daarentegen zijn ze niet minder tevreden met hun leven. Een druk leven hoeft dus niet per se als negatief te worden ervaren. Naarmate mensen meer tijd aan het totaal van betaald werk, scholing en zorg besteden, voelen zij zich zelfs wat meer tevreden met hun leven. Een drukker leven kan daarmee ook duiden op een voller leven, met meer afwisseling en uitdagingen.
Alle ballen in de lucht. Tijdsbesteding in Nederland en de samenhang met kwaliteit van leven
Bron: SCP
