De term ‘sociaal incasseren’ is de laatste tijd regelmatig in het nieuws. Wat houdt het eigenlijk in? Welke meerwaarde levert het op en voor wie? En wat kan het betekenen voor de incassomarkt?
Het huidige incassobeleid is in de meeste gevallen gericht op het zo snel en zo goedkoop mogelijk innen van een schuld. Gebeurt dit niet, dan worden extra kosten in rekening gebracht door het incassobureau of de gerechtsdeurwaarder. Die kosten kunnen behoorlijk oplopen. Een incassobureau of deurwaarder met een sociaal incassobeleid doet er écht alles aan om deze extra kosten te beperken door maximaal in te zetten op het voorkomen van gerechtelijke procedures, voor iedereen begrijpelijke taal te gebruiken, samen met de schuldenaar te zoeken naar realistische en dus duurzame betalingsregelingen, en op een proactieve manier te helpen met het oplossen van andere schulden. Zo wordt de schuld alsnog geïncasseerd en wordt de schuldenaar begeleid naar een schuldenvrij bestaan.
Maatschappelijk belang
Kan iemand er zelf niet uitkomen, dan gaat die persoon de schuldsanering in. Daar draait de maatschappij voor op. Als schulden lager zouden zijn, is het makkelijker en sneller op te lossen. Maar incassobureaus en deurwaarders hebben er belang bij dat mensen schulden hebben. Hierdoor hebben ze bestaansrecht, verlenen ze hun diensten en komen er voor schuldenaren meer kosten bij, terwijl het voor de maatschappij belangrijk is om deze kosten juist te voorkomen. Paradoxaal, want de sector is een noodzakelijk kwaad.
Het voordeel van sociaal incasseren: als bedrijven, overheid en de incassosector dit gezamenlijk zouden toepassen, krijg je als schuldeiser sneller en meer geld terug, worden er significant minder kosten gemaakt in de schuldhulpverlening en bij de rechtbanken, wat ten goed komt aan de maatschappij en zijn schuldenaren sneller uit de schulden. Niet te vergeten; werkgevers hebben er ook een groot belang bij dat medewerkers van hun schulden afkomen, omdat dit in positieve zin bijdraagt aan de productiviteit en verlaging van het ziekteverzuim. Het mes snijd dus aan vijf kanten.
Hoe eerder je in het traject de schuld of de problematiek waarneemt, hoe beter. Naast preventie is tijdige signalering van belang. Mensen vragen vaak niet om hulp, ze hebben proactieve begeleiding nodig. Sociaal incasseren leent zich hier uitstekend voor.
Schuldenproblematiek
Mensen met schulden vertonen gedrag alsof er opzet in het spel is. Niet reageren op post en e-mail, betalingsafspraken niet nakomen. Je zou haast denken dat ze het expres doen, maar de werkelijkheid is anders. Mensen met schulden zien geen uitweg en verstoppen zich voor het probleem. Als het incassobureau of de deurwaarder een regeling aangaat, geven schuldenaren vaak sociaal correcte antwoorden om er maar weer van af te zijn. Vervolgens wordt de huur niet overgemaakt om andere schulden te kunnen betalen en wordt de situatie van kwaad tot erger. De ouderwetse ‘harde’ aanpak werkt vandaag de dag niet meer. Maar als schuldenaren bewust weigeren mee te werken na alle handreikingen of als er sprake is van opzet, dan is er gelukkig nog de gerechtsdeurwaarder.
Eén op de zes huishoudens heeft problematische schulden, dat is 17% van de Nederlandse bevolking met een gemiddelde schuldenlast van € 40.000. De rente en kosten van incassobureaus en deurwaarders kunnen zomaar de helft van de totale schuld omvatten. Mede hierdoor zijn de problemen zo groot geworden dat schuldenaren er helemaal niet meer uitkomen. Het kan zo niet doorgaan, we moeten samen deze kosten voor schuldenaren beperken en indien mogelijk zelfs voorkomen.
De sector heeft jaren veel geld verdiend aan schulden maar niks substantieels gedaan om schulden te voorkomen, dan wel op te lossen. Best gek als we beseffen dat ons eten, kleding, huizen, auto’s, pensioen en vakanties feitelijk door de mensen met schulden betaald worden. Dit wetende ontstaat er voor incassobureaus en deurwaarders een morele verplichting om deze problemen op te lossen.
Herken de debiteur met schulden
Meestal krijg je alleen via een persoonlijke benadering de situatie helder. Mensen die diep in de financiële problemen zitten, nemen vaak geen telefoon op en reageren niet op mail of schriftelijke verzoeken. Door te kiezen voor een andere aanpak vergroot je de kans om deze mensen te bereiken, waarbij de nadruk ligt op een persoonlijke benadering. Door het inzetten van begrijpelijke taal en animaties, het voorkomen van gerechtelijke taal en dreiging, het inzetten van huisbezoeken en vooral de helpende hand aan te reiken, is er veel meer mogelijk. Ondanks al deze inspanningen is er helaas nog steeds een groep waar geen contact mee verkregen wordt. Dan sta je voor de moeilijke beslissing: wel of niet naar de deurwaarder? Er zijn gelukkig steeds meer deurwaarders die ook sociaal incasseren. Dus niet na één briefje meteen dagvaarden, maar moeite doen om tijdens de minnelijke fase in contact te komen dan wel veel energie steken in de beslissing om wel of niet te dagvaarden aan de hand van alle informatiebronnen die voor de deurwaarder beschikbaar zijn.
Incassobeleid landelijk aanpassen
Maar waar ligt de verantwoordelijkheid of de oplossing? Het begint bij de schuldeiser en de overheid. Primaire schuldeisers hebben de regie, zij bepalen met wie ze samenwerken en op welke manier hun facturen geïncasseerd worden: sociaal of via de harde aanpak. Het ethisch manifest van Delta Lloyd is hier een goed voorbeeld van. Anderzijds kan de politiek een vaste richtlijn voor sociaal incasseren opnemen in de wet. ChristenUnie en SGP hebben in Rotterdam een initiatiefvoorstel gedaan om sociaal incasseren in heel Rotterdam toe te passen. Ook commercieel is het interessant voor schuldeisers. Met sociaal incasseren creëer je klantbehoud en loyaliteit. Het zou mooi zijn als de markt dat zou zien, dan wil iedereen straks sociaal incasseren.
Sinds 2012 bestaat de WIK (Wet normering buitengerechtelijke incassokosten). Dit is de eerste stap in de sociale benadering. De wet bepaalt dat er niet meer dan 15% aan incassokosten in rekening gebracht mag worden en biedt een extra mogelijkheid om te betalen zonder extra kosten. Niet iedereen houdt zich daar echter aan. Er wordt geen controle op uitgevoerd en er volgen geen sancties als iemand de wet overtreedt. Dat zou een goede eerste verandering zijn.
Ook in het bedrijfsleven wordt actie ondernomen ter bevordering van een sociaal incassobeleid. Zo is in 2016 het Keurmerk SVI (Sociaal Verantwoord Incasseren) in het leven geroepen voor alle organisaties die incassoactiviteiten uitvoeren. Het Keurmerk stelt kaders voor incassopartijen en geeft opdrachtgevers daarmee de mogelijkheid eenvoudig te kiezen voor een betrouwbare en sociale incassopartner. Het keurmerk garandeert dat de incasseerder er alles aan zal doen om de kosten voor de schuldenaar te beperken en vooral ook onnodige kosten te voorkomen. Inmiddels zijn drie organisaties gekeurd en getoetst, met als resultaat dat zij het SVI-keurmerk mogen voeren.
Politieke partijen maken zich hard voor mensen met schulden en het hervormen van de incassomarkt. Onder anderen Setkin Sies en Carola Schouten zijn hier een goed voorbeeld van. We hopen dat zij dit volhouden, dat de rest van de politiek ook gaat inzien dat het anders moet en dat er landelijk nieuwe regels worden toegepast.
