Onder gerechtsdeurwaarders leeft de discussie of maatregelen om schuldenaren in bescherming te nemen zo langzamerhand niet te ver doorslaan.
Toch heeft de beroepsorganisatie KBvG het voortouw genomen om de berekening van de beslagvrije voet, bedoeld om het bestaansminimum van schuldenaren te beschermen, te vereenvoudigen. BKR (Bureau Krediet Registratie) heeft vergevorderde plannen om een systeem voor schuldenregistratie op te zetten. Rob Versluijs en Peter van den Bosch leggen uit.
Rob Versluijs, directielid bij Flanderijn en gerechtsdeurwaarder in Dordrecht
,,Het ambt van gerechtsdeurwaarder is er in de afgelopen jaren niet makkelijker op geworden. Enerzijds hebben we te maken met opdrachtgevers die terecht het geld willen waar ze recht op hebben, anderzijds zijn er steeds meer huishoudens met financiële problemen die gewoon niet kunnen betalen. Waar de politiek zo’n tien jaar geleden weinig oog had voor de belangen van schuldenaren is dat nu volledig omgedraaid. Er zijn tal van maatregelen genomen om te voorkomen dat schuldenaren steeds dieper in de problemen komen.”
Terwijl de belangen van de schuldenaar steeds belangrijker zijn geworden, is de positie van de schuldeiser onderbelicht geraakt, stelt Versluijs. ,,Er is steeds minder ruimte om de ‘gewone’ schuldeiser te voldoen, omdat die ook nog eens wordt weggedrukt door schuldeisers met bijzondere incassobevoegdheden, zoals de Belastingdienst, zorgverzekeraars, waterschappen en gemeenten.” Ondanks deze kritische noot is Versluijs van mening dat goed moet worden gekeken naar de belangen van de schuldenaar. ,,Zo is het juist berekenen van de beslagvrije voet op dit moment veel te ingewikkeld, waardoor schuldenaren soms minder dan het door de maatschappij gewenste bestaansminimum krijgen.” Hij kan zich volledig vinden in het advies van de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG) om de berekening van de beslagvrije voet te vereenvoudigen. Het preadvies ‘Naar een nieuwe beslagvrije voet’, dat tot stand is gekomen na gesprekken met politieke partijen, schuldeisers, schuldhulpverleners, sociaal raadslieden en alle deurwaarders, is in juni aangeboden aan staatssecretaris Fred Teeven van Veiligheid en Justitie. ,,In het preadvies is een uitvoerige analyse gemaakt van de totstandkoming van de beslagvrije voet, de jurisprudentie, de problemen en de situatie in het buitenland. Op grond
daarvan worden aanbevelingen gedaan om de berekening te vereenvoudigen. Die leiden zeker ook tot kostenbesparingen. De complexiteit van de huidige regelgeving veroorzaakt herstelwerkzaamheden en gerechtelijke procedures.
In het KBvG-preadvies ‘Naar een nieuwe beslagvrije voet’ worden aanbevelingen gedaan om de beslagvrije voet (BVV) op korte en op langere termijn te verbeteren. De verbeteringen voor de korte termijn zijn vorm gegeven in een wetsvoorstel om de artikelen 475, 478 en 479 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering aan te passen. Die verbeteringen moeten er onder meer voor zorgen dat de gerechtsdeurwaarder de schuldenaar beter informeert, de gerechtsdeurwaarder minder afhankelijk wordt van de schuldenaar voor het verkrijgen van informatie om de BVV juist vast te stellen, er een mogelijkheid komt om de BVV tijdelijk hoger vast te stellen om een grote inkomensval te voorkomen en er eerlijker rekening wordt gehouden met het inkomen van de partner van de schuldenaar. Voor de lange termijn worden aanbevelingen gedaan om de berekening van de BVV minder afhankelijk te maken van de veelheid aan toepasselijke bijstandsnormen, de BVV ook van toepassing te laten zijn bij beslag op de bankrekening en de eerste beslagleggende deurwaarder verantwoordelijk te maken voor het juist vaststellen van de BVV.
Peter van den Bosch, directeur van BKR (Bureau Krediet Registratie) in Tiel
,,Uit recent onderzoek in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken blijkt dat elke euro die wordt geïnvesteerd in het vroeg signaleren van schulden dubbel en dwars wordt terugverdiend”, zegt Peter van den Bosch. ,,Gemeenten, die op grond van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening sinds 2012 verantwoordelijk zijn voor de ondersteuning van mensen met schulden, zetten in toenemende mate in op vroegsignalering van schulden.”
Om eerder te kunnen ingrijpen, kan een aantal pilotgemeenten binnenkort terecht bij BKR, dat met de Vindplaats van Schulden (VPS), naast kredieten, ook schulden gaat registreren. Van den Bosch: ,,Staatssecretaris Jetta Klijnsma van Sociale Zaken ondersteunt dit uitwisselingsplatform, waarin in eerste instantie betalingsachterstanden bij woningcorporaties, energiebedrijven en zorgverzekeraars worden vastgelegd. De eerste partijen hebben zich inmiddels bereid verklaard om betalingsachterstanden van minimaal drie maanden via VPS te gaan delen.’’.
Zo’n 1,2 miljoen huishoudens in Nederland hebben schulden, bij 1 op de 6 daarvan is er zelfs sprake van problematische schulden. ,,Schuldenproblematiek ontstaat meestal niet van de een op de andere dag, maar mensen bouwen een ‘schuldencarrière’ op door jarenlang het ene gat met het andere te dichten”, zegt Van den Bosch. ,,We weten ook dat mensen met schulden zich nauwelijks spontaan melden bij de schuldhulpverleners, maar zich juist steeds verder afsluiten van de buitenwereld. Het duurt gemiddeld vijf jaar voordat ze in beeld komen bij de schuldhulpverlening, de gemiddelde schuld is dan opgelopen tot 35.000 à 40.000 euro.”
Er wordt al jarenlang gewerkt aan een centraal register dat een compleet beeld geeft van alle schulden. Voorlopers van VPS zoals het LIS (Landelijk Informatiesysteem Schulden) strandden de afgelopen jaren op de privacywetgeving. Van den Bosch: ,,Natuurlijk is de vraag relevant wat de verschillende partijen met de gegevens kunnen en willen doen. LIS was meer gericht op kredietverstrekkers, VPS dient in eerste instantie een maatschappelijk doel, namelijk gemeenten in staat stellen om hun schuldhulpverlening zo effectief mogelijk in te zetten.”
Onderzoeksinstituut Panteia heeft in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid drie gemeentelijke projecten onderzocht die gericht zijn op preventie en vroegsignalering van schulden. Het gaat om Vroeg Eropaf in Amsterdam, Achter de Voordeur/ Straatkubus in Almere en Fix Up Your Life in Tilburg. Conclusie: iedere euro die is geïnvesteerd in de onderzochte projecten levert de samenleving tussen de 2,46 en 4,22 euro op en de gemeenten, die de uitvoering doen, tussen de 1,57 en 2,91 euro.
Voor meer informatie over de projecten: businesscases.effectieveschuldhulp.nl
Dit interview is eerder verschenen in JUIST een uitgave van gerechtsdeurwaardersorganisatie Flanderijn
