In het Sociaal Cultureel Rapport uit 2004 blikten we hier op vooruit en deelden we toekomstvoorspellingen en opvattingen uit de samenleving. Hoe dacht de bevolking over de toekomst, over 2020? En wat is hier, 15 jaar later, waarheid van geworden? Wat is er van die voorspellingen uitgekomen? Samen met een groot deel van de destijds betrokken onderzoekers doken we in het SCR-rapport uit 2004 en wat bleek? Veel van de verwachtingen zijn uitgekomen.
Tien opmerkelijke uitkomsten op een rij:
1. Snel veranderend mediagebruik
We dachten destijds dat er in 2020 minder zou worden gelezen. Het televisiekijken (de belangrijkste vrijetijdsbesteding van de Nederlander) zou stabiliseren in aantal uren, maar ook steeds verder verschuiven naar de commerciële zenders, en het ICT-gebruik zou nog steeds in opmars zijn. Hoe jonger, hoe sterker deze trends zouden zijn. Voor de toekomst werd verwacht dat het mediagebruik zowel door eigen bezit als door betere technische mogelijkheden om zelfstandig thuis te programmeren en muziek en beeld vast te leggen, verder zou individualiseren.
‘Streamen bestond nog niet’
Deze voorspelling is uitgekomen. Het grootste verschil is dat het kijken niet zozeer verschoven is naar commerciële zenders, maar naar andere vormen van kijken (streamen, uitgesteld kijken, maar dat waren termen die in 2004 nog niet uitgevonden waren. De meest recente inzichten in mediagebruik zijn overigens te zien in het recent verschenen rapport Media:Tijd.
2. Het geslacht van je kind kiezen
De helft van de Nederlanders dacht weliswaar dat dit in 2020 zou kunnen, maar ruim 90% gaf ook aan dit (zeer) onwenselijk te vinden.
En dat klopt ook. Want ja, technisch gezien kan het wel, onze moraal is nog niet veranderd. Uit het maatschappelijk debat komt naar voren dat we genderklinieken voor zwangere vrouwen onwenselijk vinden. Verandering van geslacht op volwassen leeftijd (transgenders) heeft inmiddels wel ingang gevonden.
3. Acceptatie rondom euthanasie
Ook over andere grote levensvragen werden uitspraken gedaan: Zo verwachtte 71% dat in 2020 ‘euthanasie algemeen geaccepteerd’ zou zijn. Bijna evenveel mensen (72%) vonden dat ook (zeer) wenselijk.
Ook deze voorspelling is uitgekomen, wanneer het gaat om euthanasie bij ondraaglijk lijden van de persoon. De huidige discussie over levensbeëindiging bij ondraaglijk leven was toen nog niet in beeld.
4. Vereenzaming
Destijds dacht 80% van de bevolking dat in 2020 meer mensen vereenzaamd en vervuild zouden worden aangetroffen en 90% verwachtte dat er dan meer zieke mensen afhankelijk zouden zijn van hun familie. Bovendien vond vrijwel iedereen dat onwenselijk.
Ook deze voorspelling is uitgekomen hoewel vrijwel iedereen dat dus destijds onwenselijk vond. Het aantal eenzame mensen is toegenomen. De afhankelijkheid van mantelzorgers is eveneens toegenomen. Zie hierover ook ons magazine Mantelzorg.
5. Bevolking kijkt soms rooskleuriger
Opvallend om te zien is dat de bevolking soms wat rooskleuriger naar de toekomst lijkt te kijken, zoals in het geval van behandeling bij ziekten als dementie of kanker. Medici gaven aan geen grote doorbraken in de behandeling van dementie, kanker, reuma en astma te verwachten, in de periode tot 2020. En dat is ook uitgekomen. De bevolking had daar een heel andere kijk op: volgens 40%-50% zouden dan de oorzaken van deze ziekten bekend zijn en kon genezing ‘meestal volledig’ zijn.
6. Een elektronisch patiëntendossier
Hetzelfde geldt voor een zorgnummer of patiëntendossier. ‘In 2020 zal er zeker per patiënt een uniek zorgnummer en één elektronisch patiëntendossier zijn’, aldus de bevolking. Er is inmiddels een uniek zorgnummer, maar nog geen algemeen patiëntendossier.
7. Internet anywhere, anytime
Het percentage Nederlanders dat thuis toegang heeft tot internet nam toe van 21% in 1998 tot 74% in 2004. De voorspelling was dat 82% van de bevolking in 2007 online zou zijn.
Volgens de CBS publicatie Digitale economie 2007 had in 2004 77% van de personen van 12-74 jaar in particuliere huishoudens thuis toegang tot internet. In 2007 was dat aandeel al gestegen tot 88%. Nu in 2019 is zelfs 97% van de bevolking online (Statline). De verspreiding van internet is zelfs nog iets sneller gegaan dan gedacht. Destijds spitste de discussie zich toe op het hebben van een breedband aansluiting. De eerste iPhone zou in 2006 op de markt komen. In SCR 2004 schreven we destijds: ‘De snelle verspreiding van de mobiele telefoon biedt echter wel zicht op toekomstige mogelijkheden voor een flexibeler internetgebruik.’ Maar dat internetgebruik zo snel anywhere, anytime zou zijn is in SCR 2004 niet voorzien.
8. Bang voor cybercriminaliteit
Zeer veel mensen (87%) hielden er in 2004 rekening mee dat door de ICT-ontwikkelingen de face-to-face dienstverlening zou verdwijnen. Daarnaast was de helft van de bevolking bang voor een information overload en was 82% bang voor cybercriminaliteit.
Er zijn inderdaad veel bankfilialen, postkantoren, loketten met kaartverkoop (bijv. NS) en dergelijke gesloten. Weinig mensen zijn in behandeling voor information overload, maar wel wordt er geklaagd over sociale druk door het gebruik van sociale media en gameverslaving. Cyber criminaliteit is nog steeds iets om bang voor te zijn.
9. We gaan ouder met pensioen
Maar liefst 66% van de bevolking sprak de verwachting uit dat de pensioenleeftijd in 2020 hoger dan 65 jaar zal zijn. En dat is uitgekomen; de pensioenleeftijd is in 2020 66 jaar en 4 maanden.
10. Minder sociale voorzieningen
Bijna driekwart van de bevolking voorspelde dat de sociale zekerheid ‘minder zou worden’. Maar liefst 70 à 80% verwachtte dat uitkeringsgerechtigden, inclusief AOW’ers, meer problemen zullen hebben om van de uitkering rond te komen. Ook dit klopt, de koopkracht van de uitkeringsgerechtigden is achtergebleven bij die van werkenden (zie CBS 2019, Koopkrachtontwikkeling personen; huishoudenskenmerken).
Hadden we het in 2004 dan alleen maar bij het rechte eind? Nee, en dat is ook onmogelijk. Zo dachten we bijvoorbeeld dat we inmiddels zelf konden beslissen of we pensioen wilde opbouwen of niet, dat gepensioneerden ook AOW zouden moeten betalen en dat er een daling in deelname in vrijwilligerswerk zou zijn.
Bron: SCP
