De minnelijke schuldenregeling is een laatste strohalm voor mensen die het financieel echt niet meer zelf redden. Een streng budgetregime zorgt ervoor dat ze na drie jaar weer met een schone lei kunnen beginnen.
Mensen houden het wel een tijdje vol om het ene gat met het andere te dichten, merken de schuldhulpverleners van PLANgroep met regelmaat. Pas als de schuldenberg echt een onneembare vesting is geworden, trekken ze aan de bel. ,,Veel cliënten zien we pas als het 5 voor 12 is’’, zegt regiomanager Getty van Woezik van PLANgroep in Ridderkerk.
,,Je hebt het dan over een crisissituatie waar mensen zelf niet meer uitkomen.’’ Zo’n 60 gemeenten hebben hun wettelijke taak op het gebied van schuldhulpverlening uitbesteed aan PLANgroep, specialist in schuldhulpverlening en budgetbeheer. Op het gemeentehuis trekken de klanten een nummertje voor ontvangst in een kaal, krap bemeten spreekkamertje zonder ramen. De sfeer ademt het Spartaanse regime van minimale inkomsten en een strak huishoudboekje dat de schuldenaren tijdelijk te wachten staat. Vaak is die eerste stap over de drempel van de schuldhulpverlening ook een opluchting: eindelijk een luisterend oor voor de problemen en licht aan het einde van de tunnel.
‘De eerste stap over de drempel van de schuldhulpverlening is vaak een opluchting’
,,Het eerste gesprek is vooral verwachtingen managen’’, zegt teamcoördinator Heidi Hoogma. ,,Mensen hebben vaak een heel onrealistisch beeld. Ze denken dat wij het allemaal wel even voor ze oplossen en dat ze na drie jaar van hun schulden af zijn. Ze beseffen niet dat er ook strenge verplichtingen aan vast zitten en hoe zwaar het is om drie jaar lang onder bijstandsniveau te moeten rondkomen.’’
BIJSTANDSNIVEAU
Samen met de klant maakt de budgetbeheerder een overzicht van inkomsten, uitgaven en schulden. Er wordt een bedrag gereserveerd voor vaste lasten, de rest gaat naar de schuld- eisers. Voor levensonderhoud wordt uitgegaan van het bijstandsniveau, zo’n vijftig euro per week. De budgetbeheerder inventariseert bij de schuldeisers of ze bereid zijn met een bepaald percentage van de schuld genoegen te nemen en het restbedrag na drie jaar kwijt te schelden.
Als alle schuldeisers akkoord gaan, komt er een minnelijke regeling tot stand. Zo niet, dan moet de rechter er aan te pas komen om op grond van de Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp) een akkoord af te dwingen. Het minnelijke traject is volgens Van Woezik vaak voor alle partijen de beste oplossing. Zeker voor de zelfredzaamheid van de klant. ,,We laten de klant na drie jaar niet zomaar aan zijn lot over. We bouwen het budgetbeheer geleidelijk af en blijven na afloop nog een halfjaar meekijken of alles goed gaat.’’
Ook de Wsnp biedt uitzicht op een schuldenvrij leven, maar is al met al een hele zware maat- regel, aldus Van Woezik. ,,Drie jaar lang wordt de schuldenaar vrijwel alle zeggenschap over inkomsten en uitgaven uit handen genomen. Na drie jaar moet die dan ineens weer alles zelf gaan doen. Als het tijdens het Wsnp-traject misgaat, zet de bewindvoerder het programma stop en moet de schuldenaar 10 jaar wachten om opnieuw een beroep op de wettelijke schuldsanering te kunnen doen.’’
De schuldhulpverleners van PLANgroep in Ridderkerk ontfermen zich jaarlijks over zo’n vijfhonderd inwoners van Ridderkerk, Albrandswaard en Barendrecht. De gemiddelde schuldenlast bedraagt 38.000 euro.
Opleiding
,,Jongeren en 65-plussers zien we relatief weinig’’, zegt Van Woezik. ,,Maar dat betekent niet dat jongeren niet in de schulden komen, een handtekening onder een contract voor de nieuwste iPhone of een lening voor een hippe scooter is zo gezet.’’
Schulden bij jongeren worden vaak op een andere manier aangepakt. Van Woezik: ,,Als jongeren moeten werken om hun schuld af te lossen, kunnen ze drie jaar lang niet naar school. Dat is zonde. De beste oplossing is vaak een opleiding, ook met oog op een hoger inkomen op latere leeftijd.’’
‘Het minnelijke schuldhulptraject is meestal voor alle partijen de beste oplossing’
In de regio Ridderkerk melden zich wel meer klanten met een eigen woning bij de schuldhulpverlening. ,,Mensen die in de financiële problemen zijn gekomen door bijvoorbeeld baanverlies of echtscheiding.’’ Schuldhulp- verleners en grote hypotheekverstrekkers hebben de handen ineen geslagen om tot een oplossing voor hypotheekschulden te komen. Van Woezik: ,,Een bank schiet immers ook weinig op met een restschuld op een woning.’’ De schuldhulpverleners kunnen helaas niet iedereen helpen een schuldenvrij leven op te bouwen, zegt Hoogma. ,,De lastigste klanten zijn de mensen die denken zonder consequenties van hun schulden af te kunnen komen. Die zien gewoonweg niet in waarom ze het een tijdje zonder de nieuwste smartphone of flatscreen-tv moeten doen.’’
Grote verschillen per gemeente
De werking van het stelsel van schuldhulpverlening begint een angstvallige gelijkenis met een loterij te vertonen, zo bleek eind 2014 uit onderzoek van de Hogeschool Utrecht en adviesbureau Regioplan naar de doorstroming van de minnelijke schuldhulpverlening naar de wettelijke schuldsanering. ’Waar je woont, wie je crediteuren zijn en hoe je eigen opstelling is, bepaalt of er al dan niet een oplossing mogelijk is voor je (problematische) schuldsituatie’, aldus het rapport. Zo komt een schuldenaar in de ene gemeente na het minnelijke traject veel makkelijker bij de rechter dan in de andere. Ook constateerden de onderzoekers verschillen tussen rechtbanken wat betreft uitspraken over toelating tot de Wsnp.
Dit interview is eerder verschenen in JUIST een uitgave van gerechtsdeurwaardersorganisatie Flanderijn
