In Nederland hebben naar schatting 1,4 miljoen huishoudens te maken met risicovolle schulden, problematische schulden of zitten in een schuldhulpverleningstraject. Dat is 1 op de 5 huishoudens. Op deze pagina zetten we een aantal feiten en cijfers op een rij.
Snelle groei van de schuldhulp
Voorheen waren het voornamelijk mensen met een bijstandsuitkering of werkenden met een zeer laag inkomen die financiële problemen hadden. Sinds de kredietcrisis in 2008 zijn door ontslag, echtscheiding en de crisis op de woningmarkt ook mensen met een modaal inkomen (of hoger) in de problemen geraakt. Het aantal huishoudens dat een beroep doet op schuldhulpverlening is verdubbeld tussen 2008 en 2013 (van 44.100 naar 89.000).
Oorzaken van schulden
Combinatie van factoren:
1. Omgevingsfactoren (economische situatie, complexiteit samenleving, structurele armoede).
2. Bewust en onbewust gedrag (motivatie, financiële kennis en vaardigheden, maar ook een gevoel: doen wat anderen doen en onbewuste processen).
3. Onverwachte gebeurtenissen (life-events zoals scheiding, werkeloosheid, arbeidsongeschiktheid etc.).
4. Persoonsgebonden factoren (licht verstandelijke beperking, psychiatrische problemen).
Gevolgen van schulden
Voor het individu: onder meer betalingsachterstanden, betalingsregelingen en schuldhulpverlening, psychische en gezondheidsproblemen, huisuitzetting, maatschappelijke opvang en ontzetting uit de ouderlijke macht.
Voor huishoudens: naast schulden vaak ook problemen met opvoeding, gezondheid en op gebied van verslaving, misdaad en onveiligheid.
Voor de samenleving: Schuldenproblematiek (opvang, hulpverlening, schuldsanering) kost de samenleving jaarlijks € 11 miljard euro. Voor elk huishouden met ernstige financiële problemen betaalt de samenleving: € 100.000 euro.
Feiten en cijfers
• 193.000 huishoudens: 2,5% problematische schulden in schuldhulpverleningstraject (wettelijk of minnelijk).
• Tussen 351.000 en 571.000 huis-houdens: 4,6% tot 7,5% onzichtbare problematische schulden (geen traject).
• Tussen 614.000 en 858.000 huishoudens: 8,1% tot 11,3% risico op problematische schulden en geen schuldhulpverlening.
Cijfers (schatting): Huishoudens in de rode cijfers (2015)
• Ongeveer 760.000 Nederlandse burgers heeft ernstige financiële problemen. Jaarlijks neemt het aantal mensen met betalingsproblemen met 6% toe.
Wat werkt dossiers
Armoede en schulden zijn een flinke kostenpost voor de samenleving. Bovendien veroorzaken ze bij de betrokkenen heel veel persoonlijk leed. Denk aan een toename van relatieproblemen, soms uitmondend in huiselijk geweld, toename van eenzaamheid, gevoelens van uitsluiting, schaamte, machteloosheid en heel veel stress. De informatie uit de dossiers over ‘wat werkt’ bij de aanpak van armoede en de schuldhulpverlening levert input voor een effectieve aanpak van deze problematiek.
De aanpak van armoede
In ‘Wat werkt bij de aanpak van armoede’ staat empowerment centraal. Belangrijke ingrediënten in de aanpak van armoede zijn:
• psychologisch kapitaal (zoals versterken veerkracht en talenten), • sociaal kapitaal (zoals het stimuleren lotgenotencontact, de inzet van ervaringsdeskundigen),
• economisch kapitaal (betaald werk, opleiding),
• maatschappelijk kapitaal (stimuleren van, ook informele, vormen van cliëntenparticipatie).
Wat werkt bij schuldhulp
In het ‘Wat werkt bij schuldhulpverlening’ gaat het om de volgende elementen:
• vroeg ingrijpen (preventie),
• het creëren van schuldenrust,
• werken aan zelfvertrouwen,
• aandacht voor motivatie, confrontatie met eigen financieel gedrag (spiegelen) en vergroten van executieve functies (bijvoorbeeld het leren om
prioriteiten te stellen en het beheersen van impulsen),
• het benutten van groepsdynamiek,
• de persoonlijke inzet van hulpverleners,
• samenhang in de aanpak en
• een langdurige inzet met ruimte voor bestendiging van nieuw gedrag en opvangen van terugval.
Meer informatie
Dit is een artikel uit het magazine ‘Schuldig – en nu verder.’ De informatie uit het artikel is afkomstig uit de dossiers ‘Wat werkt bij de aanpak van armoede’ en ‘Wat werkt bij schuldhulpverlening’. De cijfers zijn van het CKI en het Nibud (2014). Het magazine is gratis te downloaden. Alle verslagen van de bijeenkomsten van Schuldig on Tour lees je hier.
Bron: Movisie
