De Nederlandsche Bank (DNB) verwerkt sinds het uitbreken van de coronacrisis veel minder bankbiljetten dan gebruikelijk. De inname van bankbiljetten is zelfs zo sterk gedaald dat DNB voor het eerst meer bankbiljetten uitgeeft dan dat zij inneemt. Mogelijke verklaringen zijn het stilgevallen toerisme, de sluiting van winkels en het oppotten van contant geld.
DNB is nu netto-uitgever van bankbiljetten
De netto uitgifte van bankbiljetten door DNB is al sinds 2003 negatief: elk jaar ontvangt DNB meer biljetten van de banken terug dan zij via de banken in circulatie brengt. Dit komt doordat bankbiljetten die in andere eurolanden in circulatie zijn gebracht in Nederland via de banken bij DNB worden afgestort.
Maar in het afgelopen jaar is deze trend doorbroken en heeft DNB meer biljetten uitgegeven dan ontvangen (zie figuur 1). De ontvangsten namen veel sterker af (-25%) dan de uitgifte (-10%). In meerdere eurolanden was in 2020 hetzelfde patroon zichtbaar.
Verminderd internationaal toerisme leidt tot minder instroom van bankbiljetten
Toeristisch en zakelijk verkeer naar Nederland zorgen doorgaans voor een netto instroom van eurobankbiljetten. Toeristen uit landen waar voornamelijk contant wordt betaald, nemen, wanneer zij naar Nederland reizen, contant geld mee. Nederlandse toeristen die naar het buitenland gaan, doen dit een stuk minder. Door corona is het aantal buitenlandse toeristen in 2020 met 65% afgenomen. Daarmee is ook de instroom van bankbiljetten grotendeels gestagneerd. Het effect van het wegblijvend toerisme op de hoeveelheid afgestorte biljetten was vooral goed zichtbaar in Amsterdam. Deze regio, die de meeste toeristen in Nederland ontvangt, liet in 2020 de grootste daling van afgestorte bankbiljetten zien.
Minder contant geld opnamen voor aankopen aan de kassa
Consumenten namen in 2020 minder contant geld op en gebruikten ook minder van het opgenomen contante geld voor aankopen aan de kassa. In 2020 zijn er ten opzichte van 2019 37% minder opnames gedaan bij geldautomaten in Nederland. Hoewel het gemiddelde opnamebedrag 23 euro hoger was – mogelijk om het aantal bewegingen in coronatijd te beperken – was het totaal opgenomen bedrag aan contant geld in 2020 27% lager dan in 2019. De ontvangsten van contant geld bij winkels en de retourstromen vanuit deze winkels naar banken zijn echter nog sterker afgenomen. De totale waarde van contant geld dat voornamelijk door winkels wordt afgestort, was in 2020 34% lager dan in 2019. Dat komt vooral doordat Nederlandse consumenten in 2020 nog slechts rond de 20% van hun aankopen aan de kassa contant betaalden, terwijl dit in 2019 nog 32% was (DNBulletin: Opmars contactloos betalen in coronatijd).
Mogelijk meer contant geld opgepot
Contant geld functioneert ook als middel om waarde op te slaan. Dit “oppotten” van eurobankbiljetten heeft zich tijdens corona in het hele eurogebied (en ook daarbuiten) voorgedaan en leidde tot een grote toename in netto uitgifte. Voor het hele eurogebied nam in 2020 het aantal eurobiljetten in omloop met 10% toe tot 26,5 miljard bankbiljetten, de grootste jaarlijkse stijging ooit. Het oppotten van contant geld door consumenten en winkeliers is ook een mogelijke verklaring voor de omslag naar een positieve netto uitgifte bij DNB. Omdat het vertrouwen van Nederlanders in de financiële sector niet is afgenomen in de coronapandemie (en daarmee dus niet aanzette tot oppotten) zijn het vooral aan Covid-19 gerelateerde redenen geweest om contant geld op te potten, zoals het tijdelijk niet willen of kunnen uitgeven van contant geld. Zo waren er consumenten die om hygiënische redenen tijdelijk geen gebruik meer wilden maken van contant geld in betalingen (al is het gebruik van contant geld veilig). Ook konden consumenten minder makkelijk met contant geld betalen toen veel winkels moesten sluiten, geen contant geld meer accepteerden of het gebruik ervan actief ontmoedigden.
Herstel na Covid-19
Of het vertrouwde patroon van een jaarlijkse negatieve netto uitgifte weer terugkomt, is sterk afhankelijk van het herstel na de pandemie. Zodra het inkomend toerisme weer op gang komt en de huidige beperkingen bij winkels en horeca worden opgeheven, is de verwachting dat het oppotten van contant geld zal afnemen en er jaarlijks weer meer biljetten bij DNB zullen binnenkomen dan dat er worden uitgegeven. Wel lijkt het reëel te veronderstellen dat die volumina lager zullen blijven dan voor corona, omdat het gebruik van contant geld aan de kassa zich niet volledig zal herstellen.
Bron: DNB
