De financiële sector in Nederland moet rekening houden met toenemende rente- en kredietrisico’s bij financiële instellingen. Ook is sprake van lagere liquiditeit op financiële markten waardoor prijsschommelingen in een markt sneller over kunnen slaan naar andere delen van het financiële systeem.
Daarnaast verslechtert de schuldhoudbaarheid van overheden door de hogere rentes. Oorzaak van deze toenemende risico’s voor de financiële stabiliteit is de overgang naar hogere financieringskosten als gevolg van de serie renteverhogingen door centrale banken. Dat blijkt uit het vandaag verschenen Overzicht Financiële Stabiliteit (OFS) van De Nederlandsche Bank.
Hogere rente om inflatie te temmen gaat gepaard met risico’s voor financiële stabiliteit
Om de hoge inflatie in de eurozone te bestrijden heeft de Europese Centrale Bank de rente in hoog tempo verhoogd van min 0,5 procent naar 4 procent. DNB-president Klaas Knot: ,,Dat was hard nodig, want de inflatie bleek hardnekkig en is nog steeds te hoog. Hierdoor is het voor bedrijven, huishoudens en overheden duurder geworden om geld te lenen. Dat is een bewust doel van ons monetair beleid, maar het gaat wel gepaard met risico’s voor de financiële stabiliteit. Risico’s die op een adequate manier moeten worden beheerst en opgevangen.’’
In het OFS worden drie belangrijke risico’s voor de financiële stabiliteit beschreven. Allereerst zijn er risico’s voor financiële markten. De onrust van begin dit jaar is daar verdwenen, maar de huidige lagere liquiditeit vergroot de kans dat schokken op deelmarkten overslaan naar andere delen van het financiële systeem. Dit risico wordt vergroot door koersschommelingen, vooral op rentemarkten, als gevolg van de onzekerheid over de vooruitzichten voor economische groei en inflatie. Dit is de laatste weken weer duidelijk waarneembaar.
Kredietrisico’s door hogere herfinancieringsrisico’s bij bedrijven
Ten tweede groeien de rente- en kredietrisico’s bij financiële instellingen, vooral vanwege hogere herfinancieringskosten en een lagere terugbetaalcapaciteit onder bedrijven. Zo loopt 56 procent van de totale Nederlandse bedrijfsschuld binnen twee jaar af, of krijgt te maken met een renteherziening. Deze bedrijven krijgen in de toekomst te maken met hogere rentelasten.
Hoewel hogere kredietrisico’s nog niet zichtbaar zijn in de cijfers van Nederlandse banken, is waakzaamheid van belang. De hogere rente werkt namelijk met vertraging door in de financieringskosten van bedrijven en huishoudens, en daarmee ook in de kredietrisico’s van banken. Dit maakt banken kwetsbaar voor potentiële verliezen in de toekomst. Het is daarom belangrijk dat banken dit meewegen bij hun interne kapitaalbeleid. Ook pensioenfondsen en verzekeraars zijn kwetsbaar voor lagere economische groei of een aanhoudend hoge inflatie door de relatief hoge waarderingen van aandelen en andere risicovolle beleggingen waar ze in investeren.
Overheidsschulden wegen zwaarder door hogere rente
Het derde toenemende risico voor de financiële stabiliteit heeft te maken met de overheidsschulden. De overheidssteun aan bedrijven tijdens de covid-pandemie en koopkrachtsteun voor burgers tijdens de energiecrisis hebben bijgedragen aan het snelle herstel van de Nederlandse economie. Maar met de huidige hogere rente drukt de schuld zwaarder op de begroting van overheden. Om in een toekomstige crisis de economie te kunnen ondersteunen, is beheerst begrotingsbeleid – ook in Nederland – van groot belang. Hoewel de Nederlandse schuldquote relatief laag is, ook door de hoge inflatie, komt het Nederlandse begrotingstekort zonder bijsturing de komende jaren naar verwachting boven de 3% van het bruto binnenlands product uit, wat in strijd is met de Europese begrotingsregels en de ruimte voor begrotingsstabilisatie beperkt.
Markt voor commercieel vastgoed staat onder druk
In het OFS is ook gekeken naar de Nederlandse markt voor commercieel vastgoed en de risico’s voor financiële stabiliteit. Nederlandse banken, verzekeraars en pensioenfondsen zijn gezamenlijk voor 360 miljard euro blootgesteld aan commercieel vastgoed. Mede door de hogere financieringskosten staat die markt sinds halverwege vorig jaar onder druk: de transactiewaarde van commercieel vastgoed is sindsdien met 13 procent gedaald. Behalve hogere financierings- en bouwkosten spelen ook structurele veranderingen als online winkelen en thuiswerken een rol, waardoor de behoefte aan winkel- en kantoorruimte afneemt.
Financiële instellingen zien risico’s nog niet materialiseren
Hoewel hogere kredietrisico’s voor commercieel vastgoed bij banken vooralsnog niet zichtbaar zijn, kan dit snel veranderen, onder meer omdat de rentes naar verwachting langere tijd hoger zullen blijven dan in de afgelopen jaren. Hierdoor neemt de kans op een verdere daling van vastgoedprijzen toe, met meer wanbetalingen en kredietverliezen voor banken als gevolg.
Ook verzekeraars en pensioenfondsen zijn blootgesteld aan verliezen door prijscorrecties van commercieel vastgoed, die direct doorwerken in hun balansen. De omvang van Nederlandse vastgoedbeleggingsfondsen, waar met name pensioenfondsen in beleggen, is de afgelopen vijftien jaar verviervoudigd tot ongeveer 135 miljard euro. Toch lijken de risico’s bij deze fondsen vooralsnog beheersbaar. Onder meer omdat de frequentie waarmee beleggers geld uit de fondsen kunnen onttrekken laag is.
Bron: DNB
