Digitaal centralebankgeld (CBDC) is een tegoed in euro’s dat Nederlandse huishoudens en bedrijven aanhouden bij De Nederlandsche Bank (DNB) of de Europese Centrale Bank (ECB). CBDC kan dienen als back-up voor girale betalingen, kan diversiteit in de betaalmarkt bevorderen en mogelijk de efficiëntie van grensoverschrijdende betalingen vergroten. Daarnaast kan CBDC bijdragen aan vertrouwen in het geldstelsel in tijden van onzekerheid. CBDC kan echter het risico op een bankrun vergroten. Als het Eurosysteem zou besluiten te gaan experimenteren met CBDC, dan wil DNB daarbij graag een voortrekkersrol spelen. Zo blijkt uit een nieuw rapport (PDF, 45 pagina’s).
Steeds minder contant geld
Op dit moment hebben burgers en bedrijven toegang tot contant geld uitgegeven door de centrale bank. Digitaal geld kunnen zij op dit moment aanhouden in de vorm van tegoeden bij commerciële banken. Deze banken hebben op hun beurt rekeningen bij de centrale bank. Uitgifte van CBDC zou inhouden dat ook burgers en bedrijven rekeningen mogen openen bij de centrale bank.
De aandacht voor CBDC is de afgelopen jaren flink toegenomen. Hiervoor zijn twee redenen. Ten eerste wordt contant geld in sommige landen steeds minder gebruikt. In Nederland is deze trend ook duidelijk zichtbaar. Daardoor betalen burgers en bedrijven steeds minder in geld dat uitgegeven is door de centrale bank. Een logische vervolgvraag is dan of de centrale bank een nieuwe vorm van geld moet uitgeven die beter aansluit bij de wensen van burgers en bedrijven. De afname van het gebruik van contant geld en de wenselijkheid van CBDC komen ook terug in het maatschappelijke debat over het geldstelsel. Na de inbreng van onder andere burgerinitiatief Ons Geld en de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR), wil ook DNB graag aan deze discussie bijdragen.
Ten tweede kondigde Facebook in juni 2019 aan Libra in te willen voeren. Libra zou een cryptomunt zijn die gedekt wordt met bijvoorbeeld dollars en euro’s. Daarmee wil Facebook de waarde van de Libra stabieler krijgen dan die van andere crypto’s zoals Bitcoin. Veel centrale banken zagen grote risico’s in dat initiatief. Maar Libra legde ook pijnpunten in het betalingsverkeer bloot. Mede daarom denken DNB en andere centrale banken er nu over om een eigen digitale valuta voor burgers en bedrijven uit te brengen.
Toegang tot publiek geld belangrijk
DNB vindt het belangrijk dat publiek geld voor iedereen beschikbaar blijft. Publiek geld wordt uitgegeven door de centrale bank, terwijl privaat geld wordt uitgegeven door commerciële banken. Burgers en bedrijven kunnen momenteel bij de geldautomaat privaat geld inwisselen voor publiek geld. Deze inwisselbaarheid is belangrijk voor het vertrouwen van burgers in het geldstelsel. Dat is vooral nodig in extreme situaties zoals financiële crises, oorlog of verstoring van het private betalingsverkeer. Op die momenten kan extra vraag naar publiek geld ontstaan.
Daarom heeft DNB een positieve grondhouding ten aanzien van CBDC. De invoering ervan zou de goede werking van het betalingsverkeer kunnen bevorderen. CBDC kan bijvoorbeeld dienen als back-up voor betalingen in privaat geld. Nu het betalingsverkeer in Nederland in rap tempo digitaliseert, worden we namelijk steeds afhankelijker van privaat geld. Ter illustratie: in veel winkels worden klanten op dit moment vanwege Coronamaatregelen verzocht niet in contant geld te betalen, waardoor feitelijk alleen nog privaat geld wordt geaccepteerd.
Maar CBDC brengt ook risico’s met zich mee. Zo zou CBDC tijdens financiële crises een bankrun kunnen versnellen. Burgers en bedrijven kunnen immers proberen risico’s te ontvluchten door hun tegoeden bij commerciële banken om te zetten in CBDC. Beheersmaatregelen voor de hoeveelheid CBDC in omloop zijn daarom cruciaal.
Het ontwerp van digitaal centralebankgeld
CBDC kan worden vormgegeven als een rekening van (rechts)personen bij de centrale bank. Net als uitgegeven bankbiljetten staat CBDC dus op de balans van de centrale bank. Private bedrijven zouden gebruiksvriendelijke applicaties kunnen ontwikkelen waarmee huishoudens en bedrijven CBDC-betalingen kunnen doen. Het CBDC-ecosysteem zou sommige door bepaalde crypto’s gepionierde technieken kunnen toepassen. Wellicht zouden zo transactiekosten voor burgers en bedrijven verlaagd kunnen worden.
De hoeveelheid CBDC in omloop kan beheerst worden met de rentevergoeding op de tegoeden en limieten. Voor een bepaalde basishoeveelheid CBDC per burger of bedrijf kan de marktrente gelden. Daarboven zou een steeds verder oplopende boeterente moeten worden betaald. Het is dan niet aantrekkelijk om grote bedragen in CBDC aan te houden. Om een te grote vlucht naar CBDC tijdens financiële crises te voorkomen, kunnen ook harde limieten worden overwogen.
DNB wil voortrekkersrol spelen bij digitaal centralebankgeld
DNB vindt dat een publieke vorm van geld voor algemeen gebruik moet blijven bestaan. En om gebruikt te worden, zal die nieuwe vorm van geld moeten inspelen op de wensen van de gebruiker, die in toenemende mate digitaal betaalt.
Als eerste is nu verdieping van de beleidsdiscussie over CBDC nodig, binnen het Eurosysteem en in Nederland. In Nederland heeft het thema CBDC vooralsnog meer maatschappelijke aandacht gekregen dan in een aantal andere landen binnen het eurogebied. Dat komt onder andere omdat wij relatief meer digitaal betalen dan andere eurolanden. Van belang is dat het debat ook breder in het eurogebied wordt gevoerd, want het Eurosysteem gaat over eventuele invoering van CBDC. Mogelijk is ook aanvullende Europese regelgeving nodig.
Indien binnen het Eurosysteem wordt besloten tot experimenten met concretere vormen van CBDC, dan is DNB bereid om daarbij een voortrekkersrol te spelen. Nederland biedt daarvoor een goede proeftuin.
Bron: DNB
