Jacobs Douwe Egberts (JDE) is een wereldwijd koffie- en theebedrijf dat merken levert aan consumenten in meer dan 140 landen. Bas Stok zet sinds zijn aantreden als manager corporate responsibility bij JDE Professional, de b2b-businessunit van JDE, stappen om te komen tot een gestructureerde aanpak voor een meer circulair businessmodel. Dat doet hij met hulp van PwC’er Jan-Willem van den Beukel.
Voor wie nog niet op de hoogte is van de rijke historie en het ondernemende heden van JDE, is een rondleiding in het Experience Center van de Utrechtse locatie afdoende. Iconische verpakkingen van het van oorsprong Friese Douwe Egberts, een oosters aandoende theeproefruimte, rijen glanzende koffiemachines en een tijdlijn die het in 1753 opgerichte DE in 2015 samenbrengt met het koffiebedrijf van Mondelez International. Het Duitse Jacobs is een van de merken van dit bedrijf. ‘Op den duur zullen we hier ook een hoek gaan inrichten met ons verhaal van circulaire koffievoorziening op het werk’, vertelt Bas Stok, die een jaar geleden begon als manager corporate responsibility voor de businessunit JDE Professional.
In ketensamenwerking tot oplossingen komen
‘Onze b2b-klanten vragen ons om met circulaire oplossingen te komen’, zegt Stok. ‘Zij vertalen hun eigen duurzaamheidsdoelen door naar eisen aan leveranciers, net zoals wij dat bij onze leveranciers doen. Dat stimuleert alle partijen om in ketensamenwerking tot innovatieve oplossingen te komen.’
JDE Professional zag in Europese aanbestedingen van warmedrankenvoorziening bij publieke instellingen de wens ontstaan voor een circulair model. Ook steeds meer grote ondernemingen vroegen de koffie- en theeproducent hoe het hier invulling aan geeft. ‘Koffie en thee roepen emotie op, ze brengen mensen samen, ze verbinden. Het is logisch dat wij onze rol op dit belangrijke maatschappelijke onderwerp serieus nemen. Bovendien werken wij met een natuurproduct; we zijn voor ons voortbestaan afhankelijk van een verantwoorde omgang met landbouwgrond en water.’
PwC-studie met praktische aanpak
Om de duurzame initiatieven van JDE Professional samen te brengen in een strategisch plan voor de circulaire b2b-koffievoorziening kwam JDE Professional bij Jan-Willem van den Beukel en zijn team terecht. Van den Beukel, PwC-expert op het gebied van circulaire economie, noemt de vraag vanuit JDE Professional exemplarisch voor veel bedrijven. Hij schreef mee aan de PwC-publicatie The road to circularity, een studie waarin de noodzaak van circulariteit en een praktische aanpak ervan uiteen worden gezet. ‘Consumenten vragen erom. Natuurlijke hulpbronnen staan onder druk. En wet- en regelgeving wordt dwingender. Circulair wordt in razend tempo het nieuwe normaal.’
Ook het Nederlandse regeringsbeleid gaat verder met het implementeren van wet- en regelgeving voor de rijksbrede agendaonderwerpen energietransitie en circulaire economie. Van den Beukel: ‘Op Prinsjesdag ontstond meer duidelijkheid over nieuwe maatregelen zoals een hogere belasting op aardgas en over nog eens achttien miljoen euro voor uitvoering van de circulaire transitieagenda’s. Je ziet dat lineariteit steeds zwaarder wordt belast en circulariteit bevorderd. Daardoor verandert het speelveld echt.’
Business re-imagination
Om de circulaire koffievoorziening van JDE Professional gestructureerd op poten te zetten, werden sprintsessies met medewerkers uit allerlei plekken in de organisatie gehouden. ‘Business re-imagination was het hoofddoel. We volgden gestructureerd de waardeketen van JDE – van grondstof naar productie tot levering en gebruik door de klant – en stelden JDE-experts zelf in staat om alternatieven te bedenken om de kringloop te sluiten. Hoe komen we tot herbruikbare input, tot maximalisering van levensduur en tot het terughalen van bijproducten en reststromen? Leidraad hiervoor waren de tien circulaire strategieën die we ook in ons rapport beschrijven. Vervolgens heeft het JDE-management de meest impactvolle projecten geprioriteerd en quick wins benoemd.’
JDE Professional is voortvarend aan de slag gegaan met deze projectenstructuur. PwC adviseerde vervolgens over de integratie van het circulaire plan in de bedrijfsstrategie en momenteel ook over de inrichting van een rapportagestructuur om de voortgang op indicatoren inzichtelijk te maken. Stok: ‘De stroom van projecten waarmee wij nu bezig zijn, illustreert wat er allemaal kan loskomen als je eenmaal door de circulaire lens naar een bedrijf kijkt. Met die lens heeft PwC ons enorm geholpen, zodat we tot een gestructureerd plan konden komen dat niet alleen strategisch klopt, maar ook praktisch toepasbaar is.’
Grond en water, koffie en machines
Om de circulaire strategie van JDE Professional inzichtelijk te maken, gaat Stok terug naar het begin van de waardeketen in de landen rond de evenaar. ‘We trainen onder anderen de boeren om op een verantwoorde manier om te gaan met het beschikbare land en er lopen projecten om afvalwater te zuiveren.’ Dichter bij huis, in de fabriek in Joure voor instant- en liquidkoffie, worden reststromen uit het productieproces al hergebruikt. ‘Bij de productie van onze liquid- en instantkoffies ontstaat er een reststroom van koffiedroes. Deze wordt als grondstof gebruikt in onze biogascentrale, waardoor er ruim tachtig procent van de warmtevraag van de fabriek gerealiseerd wordt.’
Behalve de koffie van JDE Professional zelf, die in toenemende mate over een fairtrade- of ecologisch keurmerk beschikt, hebben ook de koffiemachines de aandacht. Stok: ‘We maken de koffiemachines nu al voor 95 procent van recyclebare materialen en aan de laatste vijf procent wordt hard gewerkt. Verder werken we eraan dat onze verpakkingen in 2025 volledig recyclebaar of composteerbaar zijn. Neem bijvoorbeeld de verpakkingen van onze bonen. Deze complexe meerlaagse verpakkingen van onder meer folie en papier zijn niet eenvoudig te wijzigen zodat ze ook nog aan onze kwaliteit en recycle-eisen voldoen. Onze r&d-afdeling werkt hier hard aan een oplossing met onze verpakkingspartners.’
Nieuwe waardeketens creëren
Over de mogelijkheden van de koffiedroes die in kantoorgebouwen overblijft, spreekt Stok nog het meest enthousiast. ‘Wat we een reststroom noemen, is een rijke grondstof met allerlei mogelijkheden. Als je er een celluloseverwerking op loslaat, is het door 3d-printing te verwerken tot kleding en koffiemokken. Meng je deze grondstof met de reststroom van papieren koffiebekers, dan kun je er constructieplaten van maken die we al gebruiken voor de onderzetkasten van onze koffiemachines. Allemaal inspirerende toepassingen die wij samen met start-ups bekijken om te zien of ze toepasbaar zijn in onze warmedrankenvoorziening.’
Het voorbeeld van de koffiedroes illustreert hoe JDE Professional met ketenpartners nieuwe waardeketens creëert. Stok: ‘Behalve het samenbrengen van de partners bestaat onze rol uit het motiveren van onze professionele klanten om hieraan mee te doen. Vervolgens moet de droes van onze klanten naar de producenten worden gebracht. Dat laten we onder andere doen door GroenCollect, met elektrische voertuigen, zodat er geen extra CO2-uitstoot ontstaat. De businesscase voor de verwerking van koffiedroes is op dit moment nog niet financieel sluitend. Maar als je er een sluitende businesscase over kan schrijven, ben je volgens mij al te laat. Het creëren van dit soort nieuwe waardeketens vraagt om lef, in het onbekende durven stappen. Door te beginnen, ontdekken we wat werkt.’
Voor iedereen een minimum viable profit
Financieel is de aanpak nog niet winstgevend, maar het is er ook niet een van liefdadigheid. ‘We zitten met alle partners rond de tafel om te zorgen dat er voor iedereen een minimum viable profit ontstaat’, legt Blok uit. ‘Dit houdt in dat de winsten van producten die vanuit nieuwe waardeketens ontstaan, niet volledig ten gunste van de deelnemende bedrijven in de keten vallen, maar dat een gedeelte wordt gebruikt om maatschappelijk welzijn te verbeteren. Voor ons is dat onder meer een project in het St. Martingebied in Peru, waar wij 1600 boeren niet alleen ondersteunen met kennis en kunde, maar ook met financiële ondersteuning uit de opbrengsten van de producten uit nieuwe circulaire waardeketens. Zodat deze boeren landrechten kunnen kopen en zo een toekomstbestendig bestaan kunnen opbouwen.’
Van den Beukel voegt toe dat de overkoepelende businesscase voor circulaire waardeketens veel dimensies kent. ‘Behalve een reactie op steeds strenger wordende wetgeving of een voorwaarde om te kunnen meedingen in de markt kunnen circulaire initiatieven een positief effect hebben op het merk en de reputatie van het bedrijf. Verder kan circulariteit een lens zijn om te kijken naar ontwikkelen van nieuwe business en van kostenbesparing.’
Stok illustreert dit met een voorbeeld dat in de circulaire sprints met PwC naar voren kwam: ‘Professionele koffiemachines vertegenwoordigen een aanzienlijke waarde. Als we die gereviseerd en met alle kwaliteitsgaranties bij een volgende klant kunnen aanbieden in plaats van afdanken, gaan we duurzaam om met materialen en besparen we kosten. Ongeacht of een businesscase nu leidt tot winst of tot reputatieverbetering is het behulpzaam om al vroeg een controller te laten aansluiten. Die kan de financiële vertaling maken die nodig is.’
Onderdeel van marketing
Voor het werken aan circulaire projecten houdt Stok altijd een voet in de business: ‘Schaalbaarheid is voor ons een randvoorwaarde. Bij succes willen we het potentieel in zoveel mogelijk landen voor JDE Professional inzetten.’
Van den Beukel is opgetogen over de weg die steeds meer grote bedrijven inslaan: ‘Sinds de crisis zie je dat bij bedrijven de luiken opengaan en ze ontdekken hoe een positieve impact te maken. Er is nog genoeg te doen, want grote organisaties veranderen langzaam, maar door uit te gaan van een geïntegreerde en innovatieve strategie maak je stappen. De duurzaamheidsstrategie – die er bij veel bedrijven altijd een beetje bij hing – maakt dan plaats voor een duurzame strategie.’
Bron: PwC
