Overheden die optreden als directe financier van private projecten kunnen zich het beste richten op projecten met grote maatschappelijke baten en op kleine en/of jonge bedrijven. Dit vergroot de kans dat overheidsgeld zo doeltreffend mogelijk wordt ingezet. Dat blijkt uit het CPB-onderzoek Publieke projectfinanciering: wanneer en hoe? dat op 28 maart is gepubliceerd. Daarin geeft het CPB handvatten voor het inzetten en ontwerpen van publieke projectfinanciering.
Invest-NL, het Nationaal Groeifonds, de Borgstelling MKB-kredieten, regionale ontwikkelingsmaatschappijen. Het zijn slechts enkele voorbeelden van de tientallen regelingen waarmee het Rijk, provincies, gemeenten en andere publieke organisaties tijdelijk specifieke projecten ondersteunen om van de grond te komen. Maar welke type projecten kun je het beste steunen en wat zijn effectieve instrumenten? De CPB-analyse gaat niet in op de specifieke Nederlandse regelingen, maar schetst een afwegingskader op basis van internationaal onderzoek naar projectfinanciering.
Het is cruciaal dat de overheid zich richt op projecten met grote indirecte opbrengsten voor de maatschappij die zonder overheidsfinanciering niet tot stand komen. Bijvoorbeeld wanneer een bedrijf een interessante innovatie kan ontwikkelen en ook andere bedrijven en sectoren kunnen profiteren van die opgedane kennis (kennisspillovers). Dit type project wordt namelijk niet altijd opgepakt door de markt, omdat die positieve maatschappelijke baten niet volledig worden meegenomen in de prijs die consumenten uiteindelijk betalen voor het product of de dienst. Dit houdt ook in dat het minder nuttig is voor overheden om zeer kansrijke projecten te steunen. Deze projecten kunnen doorgaans namelijk al rekenen op voldoende private investeerders.
Type instrument
Welk financieringsinstrument het best ingezet kan worden, hangt af van de omstandigheden. Directe subsidies kunnen innovatie bevorderen en vergroten de kans op vervolgfinanciering vanuit de private sector. Overheidsleningen en kredietgaranties kunnen jonge bedrijven helpen om een eerste periode te overbruggen. We weten nog te weinig over kapitaalinjecties om te kunnen zeggen hoe doeltreffend ze zijn, maar mogelijk kunnen ze een rol spelen bij het stimuleren van innovatie. Dat een financieringsinstrument effectief is, betekent overigens niet dat het de beste maatregel is. Andere maatregelen, zoals normeren of beprijzen, kunnen doelmatiger zijn.
Ontwerp en doelgroep
Het ontwerp en de doelgroep van deze regelingen is bepalend voor de effectiviteit. Zo blijkt dat bij projecten van kleine of jonge bedrijven de kans kleiner is dat onnodig overheidsgeld wordt ingezet voor investeringen die anders ook wel door de markt zouden zijn opgepakt. Deze bedrijven hebben vaak weinig eigen vermogen en private investeerders aarzelen, omdat er maar weinig informatie beschikbaar is om de kredietwaardigheid in te kunnen schatten. Ook blijkt uit het onderzoek dat het beter is om de selectie van bedrijven en projecten te laten doen door onafhankelijke experts of door middel van loting, in plaats van dat politici en ambtenaren dat zelf doen. Eén van de risico’s van publieke financiering is namelijk dat de overheid meestal niet meer kennis of informatie heeft dan marktpartijen en dus mogelijk slechtere beslissingen neemt.
Bron: CPB
