Problematische Schulden in Nederland: een analyse en structurele oplossing voor een maatschappelijk probleem en commercieel dilemma

Dat er in Nederland veel mensen rondlopen met problematische schulden is in de wereld van schuldhulpverlening al jaren bekend. Sinds Human de zesdelige serie “Schuldig” eind 2016 uitzond, is de aandacht in de media voor het onderwerp sterk toegenomen. Met name de rol van incassobureaus en schuldopkopers wordt daarbij vaak in een negatief daglicht geplaatst. Dat de zaken toch iets genuanceerder liggen blijkt uit de whitepaper van Marcel Wiedenbrugge en Marco van Katwijk.

Het ontstaan van schulden is een proces dat in vier fasen kan worden opgesplitst, waarbij problemen in toenemende mate verergeren naarmate meer tijd verstrijkt. In de eerste fase van betalingsachterstanden hebben de leverancier en de klant nog een normale relatie. Pas als een onbetaalde rekening door de leverancier wordt (moet worden) uitbesteed aan een incassopartner nemen de kosten van het invorderingsproces toe; zowel voor de leverancier (schuldeiser) als voor de klant (debiteur, schuldenaar). Zodra schulden problematisch worden en de debiteur niet meer in staat is om zijn of haar schulden normaal af te lossen en/of in te lopen, komt (schuld)hulpverlening in beeld. In het ergste geval leidt dit tot een gang naar de rechter met een verzoek tot schuldsanering (WSNP). De laatste twee fasen van dit proces kennen feitelijk enkel verliezers.

1. De leverancier krijgt niet of weinig betaald.
2. Ook de incassopartner zal in het geval van een debiteur met problematische schulden niet of weinig betaald krijgen.
3. De schuldenaar ervaart lange tijd zware stress, kan economisch weinig bijdragen en loopt het risico op sociale uitsluiting.
4. De maatschappij is de ‘huilende’ derde, want alle kosten die gemaakt worden om de schuldenaar weer overeind te krijgen worden uiteindelijk via het marktmechanisme en belastingen op de maatschappij verhaald.

In de whitepaper wordt het schuldenvraagstuk integraal benaderd, door de rol van alle betrokken partijen (schuldenaars, schuldeisers, incassopartijen, hulpverlening en overheid) hierin te betrekken. Een oplossing van de schuldenproblematiek kan enkel tot stand komen door overleg en onderlinge samenwerking tussen alle belanghebbenden. De huidige situatie kenmerkt zich door het gegeven dat het geld voornamelijk verdiend en het budget uitgeven wordt aan de achterkant van het proces. Met andere woorden: er wordt veel geld verspild door problemen eerst te laten escaleren en ze vervolgens met veel inspanning, tijd en geld op te lossen. In de whitepaper staat derhalve de vraag centraal hoe dit patroon doorbroken kan worden.

Het vraagstuk is complex, omdat de belanghebbende partijen vanuit diverse, soms tegengestelde, belangen handelen. In de whitepaper wordt de opzet van een landelijk systeem toegelicht, waar leveranciers en schuldhulpverlening op kunnen worden aangesloten. Door middel van data-analyse kan een nauwkeurig beeld verkregen worden van mensen waar schulden dreigen te escaleren, alsook oorzaken en oplossingen. Verder wordt gepleit voor het opzetten van een financiële APK voor iedere burger, om zo ook meer financieel bewustzijn bij de burger te creëren. Zo kan de focus geleidelijk aan verschoven worden naar de voorkant van het proces, waar het geld verdiend en het budget uitgegeven zal worden aan preventie, vroegsignalering en educatie. Op die manier kunnen we samenwerken aan een rechtvaardiger, socialer, financieel gezonde en tevens commercieel zinvollere samenleving.

Bron: Creditexpo.nl