In bijna alle sectoren zijn werkgevers naarstig op zoek naar geschikt personeel en is er een personeelstekort. Waar nog niet zo lang geleden werd geroepen dat robots ‘onze’ banen gaan inpikken, lijkt dit voorlopig niet het geval. De vraag is meer: wanneer komt die robot? Want het aantal banen neemt toe. En: hoe lossen we de mismatch op?
Belemmering
Wie de groeicijfers van de verschillende sectoren bekijkt, kan tevreden zijn. Zo bereikten de bouw en zakelijke dienstverlening het afgelopen jaar zelfs respectievelijk 5,5% en 5% volumegroei. Industrie en horeca tikten 3,5% of meer aan. En ook voor 2018 en 2019 staan alle seinen op groen, hoewel de groei iets afneemt. Een kniesoor die hierover durft te mopperen. We zijn nog maar net uit de crisis, die zes jaar geleden zijn dieptepunt bereikte.
Toch hadden de groeicijfers nog mooier kunnen zijn. De sectoren kampen namelijk vrijwel allemaal met een tekort aan personeel. En wie zijn vacatures niet kan invullen, voelt druk op de productie en moet vaker ‘nee’ verkopen. Dat kost groei. Uit de
Conjunctuurenquête Nederland (COEN) van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat 17% van de ondernemers wordt belemmerd in hun groei door personeelstekort. In de IT, zakelijke dienstverlening, transport en bouw is dit percentage fors hoger. Ook de Metaalunie luidde in december de noodklok.
Mismatch
Belangrijk knelpunt op de arbeidsmarkt is de mismatch. Want ondanks de vraag naar personeel, heeft nog altijd 4,4% van de beroepsbevolking geen baan, zo blijkt uit cijfers van het CBS. Dat zijn 397.000 mensen en is meer dan aan het begin van de kredietcrisis in 2008, toen 3,6% van de beroepsbevolking werkloos was. Van die werkzoekenden lijkt 37% maar niet aan de bak te komen. Hun opleiding en ervaring sluit niet aan op de vraag uit de markt.
Een magazijnmedewerker bij Amazon die zijn baan verliest vanwege automatisering, kan eenvoudigweg niet zonder opleiding programmeur worden bij het techbedrijf. Terwijl dat beroep tekorten heeft.
Mensen moeten dan ook de mogelijkheid krijgen en nemen zichzelf om te scholen. Bedrijven veranderen, de technologische vernieuwing vraagt om andere profielen. Dat maakt het meer dan ooit noodzakelijk voor werknemers zichzelf opnieuw uit te vinden om aansluiting te blijven houden met de arbeidsmarkt. Werkgevers die de tekorten niet kunnen opvullen zoeken al buiten de landsgrenzen. Zoals chipmachinefabrikant ASML, dat het afgelopen jaar van de 2.500 nieuwe werknemers 60% uit het buitenland haalde. CEO Peter Wennink zei daarover tegen de NOS dat de ‘Nederlandse vijver van technici vrijwel is leeggevist’.
Robots
Een andere oplossing is het werk automatiseren. In sommige sectoren gebeurt dit al, denk aan de chatbots die klanten te woord staan bij online aankopen. Maar het tempo waarin die robotisering wordt opgepakt verschilt sterk per sector. De vrees dat robots massaal ‘onze’ banen inpikken, lijkt onterecht, zo bleek onlangs uit een wereldwijd onderzoek van McKinsey Global Institute. Sterker, er komen meer banen bij doordat de vraag naar producten en diensten toeneemt, dankzij de economische groei.
Neem het voorbeeld van ASML. De sterke groei van het bedrijf geeft een impuls aan andere bedrijven in de keten, zoals toeleveranciers en distributeurs. Ook zij zullen meer werknemers nodig hebben. Door de hoge vraag naar gespecialiseerd personeel stijgen daar de lonen. En wie meer te besteden heeft zal vaker diensten inkopen die voorheen zelf werden gedaan: denk aan schoonmaakwerk, kinderopvang of een hondenuitlaatservice. Verder zullen deze werknemers door hun drukke leven regelmatig gebruik maken van de horeca en de taxi. Expats die hier komen wonen huren of kopen een huis, gebruiken energie en gaan naar de dokter. Kortom: In vrijwel alle sectoren, ontstaat door dit sneeuwbaleffect meer vraag naar personeel.
Robots of slimme software pakken een deel van dit werk op. Zo worden de gasten van het Hilton al verwelkomd door robotconciërge Connie. Zij kan alles vertellen over de restaurants in de buurt, de toeristische attracties en de weersverwachtingen. Maar lang niet al het werk is ‘robotproof’. Vaak worden alleen delen van een baan geautomatiseerd. Werkgevers zullen bij de keuze tussen een robot of een personeelslid van vlees en bloed afwegen wie of welke het meest efficiënt en effectief is. Zolang de salarissen in deze dienstverlenende sectoren relatief laag blijven, loont het minder te investeren in slimme software die de mens vervangt. Tot die tijd blijft de vraag naar personeel hoog. Dat zet de komende twee jaar een rem op de groei, hoe mooi die ook is.
Bron: ABN-AMRO
