‘Nu worden we afgerekend op de kwaliteit van ons voedsel, straks op ethisch gebruik van data’, stelt Ahold Delhaize-topman Frans Muller. Maar hoe pak je dat dan aan? Een gesprek over de kansen, de voordelen en de risico’s van het gebruik van kunstmatige intelligentie. ‘Wij moeten onze klanten beschermen.’
Zonder dat je het merkt, wordt in winkels kunstmatige intelligentie al volop ingezet. En dat wordt elke dag meer. Zo test Albert Heijn sinds september een winkel waar je vooraf je pinpas scant en dan zo met je boodschappen de winkel uitloopt. Er kan steeds meer, en bedrijven zoeken naar de balans van wat wel en niet werkt. ‘Aan de ene kant worden mensen steeds kritischer, aan de andere kant geven ze soms in een split second hun data weg’, zegt topman Frans Muller van Ahold Delhaize. ‘Ik zie het als de taak van het bedrijfsleven om helder uit te leggen wat we doen met AI en om te zorgen dat we ethisch omgaan met data.’
Toch gaat het nog weleens mis. Zo kwam Albert Heijn in opspraak omdat medewerkers zou zijn gevraagd om via een app een foto in ondergoed of nauwsluitende kleding te uploaden.
Hoe kon dat gebeuren?
‘Dit jaar krijgen 100.000 medewerkers nieuwe bedrijfskleding. Een heel complex proces. Want veel mensen weten hun maat niet. Vroeger kwam dan de kleermaker langs. Een app gebruiken leek een slimme oplossing. Daar kwam het idee vandaan. Zulke apps worden steeds meer gebruikt in bijvoorbeeld webwinkels.’
‘Als jij online kleding koopt, kun je zo’n app gebruiken om digitaal te passen. Maar de foto’s worden juist niet gedeeld of opgeslagen, alleen de maatgegevens blijven bewaard. Waar het fout ging, was in de communicatie. Daardoor ontstond het beeld dat wij medewerkers vroegen foto’s van zichzelf te delen. Natuurlijk was dat stom, maar er zaten geen slechte bedoelingen achter.’
‘natuurlijk was het stom, maar er zaten géén slechte bedoelingen achter’
Wat heeft u daarvan geleerd?
‘Dat je vooraf beter moet bespreken wat wel en niet kan. En dit soort ‘processen’ beter moet controleren. Juist omdat het zo gevoelig ligt. En ik snap die gevoeligheid ook. Het is ook anders als je zelf online kleding past via een app, of als het via de werkgever gaat. ‘
Wat moeten we nog meer niet doen of willen met AI?
‘Alles waarbij de privacy van mensen onder druk komt te staan. Daar heb ik grote problemen mee. Neem bijvoorbeeld gezichtsherkenning. Dat kan heel nuttig zijn, bijvoorbeeld om je smartphone te ontgrendelen. Of om op Schiphol snel door de paspoortcontrole te gaan. Maar gezichtsherkenning om mensen daadwerkelijk overal te volgen, dat moeten we niet willen. In Nederland hebben we een groot gevoel voor ethiek en in Europa hebben een wet – de General Data Protection Regulation – die ervoor zorgt dat er integer met data wordt omgegaan.’
En hoe voorzichtig bent u met de ontwikkeling van algoritmes?
‘Dat is nog een punt waar we ons druk over maken. Hoe weet je nou zeker dat algoritmes geen mensen uitsluiten? Bijvoorbeeld bij sollicitaties of financiële producten. Want een dataset gebruiken en een algoritme ontwikkelen, blijft mensenwerk. Als alleen witte mannen die algoritmes maken, komen er vooroordelen in. Dat is gevaarlijk.’
‘het is gevaarlijk als alleen witte mannen algoritmes maken’
Maar is dat anders dan vroeger?
‘Vroeger was dat een stuk visueler: als je een product ontwikkelde, en je testte dat bij klanten, maakte je een afspiegeling van je winkel. Nu wordt een algoritme vrij snel en onzichtbaar gemaakt, en weet je niet welke afslagen er worden genomen. Dat doe je door diverse teams samen te stellen. En heel goed te praten over wat je wilt voorkomen.’
Delen andere grote bedrijven dat standpunt met u?
‘Binnen de Kickstart AI groep – waarin Ahold Delhaize zich samen met de NS, Philips, ING en KLM hard maakt voor meer aandacht voor AI – delen we hetzelfde gevoel voor ethiek. Dat is zeker onderwerp van gesprek. Ik denk ook dat klanten steeds kritischer worden. Zoals we nu op de kwaliteit van ons voedsel worden afgerekend, worden we straks ook afgerekend op ethisch gebruik van data. Al denk ik dat de bewustwording bij de consument nog wel beter moet worden. Mensen surfen eindeloos langs allerlei websites en geven in een split second hun data weg. Wij moeten onze klanten daartegen beschermen. Dat ze niet met een klik van de muis opeens al hun financiële gegevens delen.’
Wat is Kickstart AI?Meer studenten AI, meer kennis over AI en zo de positie van Nederland als ‘AI-kennis-hub’ versterken. Dat is het doel van Kickstart AI, bedacht door Ahold Delhaize, Philips, de NS, ING en KLM. Kickstart AI omvat drie grote initiatieven. De hier boven gezamenlijke academische benoemingen is daar een van. Ook gaan de bedrijven een Nationale AI-Cursus promoten bij hun eigen personeel én bij ’t grote publiek. Daarnaast lanceren de bedrijven dit jaar AI ‘superchallenges’. Kickstart AI is partner van de Nederlandse AI Coalitie, dat als doel heeft Nederlandse activiteiten in AI te stimuleren.
Als ik nu boodschappen doe bij bijvoorbeeld Albert Heijn, waar kom ik dan AI tegen?
‘Voor het voorspellen van vraag en aanbod gebruiken we algoritmes zodat er in elke winkel de juiste hoeveelheid producten in de schappen ligt op elk moment van de dag. En vorig jaar hebben we bij Albert Heijn een proef gedaan waarbij we kunstmatige intelligentie gebruiken tegen voedselverspilling: producten worden ‘dynamisch’ afgeprijsd. Dat algoritme houdt rekening met bijvoorbeeld het weer, bonusaanbiedingen en de voorraad in de winkel. Maar ook de kassaloze supermarkt is een voorbeeld van AI, net als gepersonaliseerde aanbiedingen via email.’
Gepersonaliseerde aanbiedingen zijn handig, maar gebruikt u AI ook om maatschappelijke problemen op te lossen?
‘Absoluut. Een van de dromen die ik zelf heb is dat we echt een substantiële bijdrage kunnen leveren aan de gezondheid van mensen en ziektepreventie. Dat we bijvoorbeeld patiënten met diabetes type 2 goed kunnen adviseren op basis van geanonimiseerde data. Dat gezond eten voor iedereen betaalbaar is. En er is nog een hoop te doen. Maar denk ook aan voedselverspilling en het klimaat. Als supermarktbedrijf loopt de keten van de productie bij de boer, tot de keuken waar mensen toch nog te vaak dingen weggooien. Daar kunnen we invloed op uitoefenen.’
‘algoritmes, ai: we kunnen er ook voedselverspilling mee tegengaan’
Hoe werkt dat dan precies?
‘Voor Ahold Delhaize zijn voorspellingsmodellen heel belangrijk. Als bijvoorbeeld Stop & Shop, een van onze merken in de Verenigde Staten, beter kan voorspellen hoe de vraag naar en het aanbod van tomaten is, kunnen we daarmee voedselverspilling tegengaan. En hoe beter wij worden in gepersonaliseerde aanbiedingen doen, hoe makkelijker we misschien wel mensen kunnen helpen om meer plant based te eten omdat dat beter is voor het klimaat.
‘En wat te denken van thuisbezorging, van bijvoorbeeld bol.com? Dat kan ook optimaler geregeld worden zodat er minder vrachtwagens door de stad rijden. Al die datastromen snappen en regelen, daar helpt AI ons bij.’
Waarom zouden we onze kaarten op kunstmatige intelligentie moeten zetten? Nou, dat kon wel eens logischer zijn dan je misschien denkt. Lees hier hoe dat zit
Toch denken die klanten vaak niet aan voedselverspilling tegengaan, maar eerder aan baanverlies door AI en robotisering van magazijnen.
‘Als bedrijfsleven moeten we nog duidelijker maken wat de grote kansen van AI zijn. Het bewustzijn is nu nog te klein. Sommige dingen vinden mensen heel vanzelfsprekend, terwijl ook dáár kunstmatige intelligentie en datastructuren achter zitten. Ik hoop ook dat de Nationale AI-cursus die we hebben gelanceerd veel gevolgd zal worden. Ik denk dat het debat zich niet alleen maar moet concentreren op de gevaren van AI, maar juist ook op de kansen. De banen die erbij komen. De maatschappelijke problemen die we oplossen. Daar hebben we iedereen bij nodig.’
Waarom bedrijven investeren in AI-onderwijs
Een van de grootste pijnpunten voor bedrijven als Ahold Delhaize, Philips, de NS, ING en KLM is het gebrek aan werknemers met een achtergrond in kunstmatige intelligentie. Dat gebrek is niet zo verwonderlijk: Nederlandse universiteiten hanteren allemaal een numerus fixus voor opleidingen kunstmatige intelligentie. Door te weinig hoogleraren en onderwijzend personeel hebben de studies simpelweg niet de capaciteit om meer studenten aan te nemen. Frans Muller: ‘Daarom hebben we met de andere vier grote bedrijven van Kickstart AI besloten om de komende jaren 25 hoogleraren en universitair (hoofd)docenten aan te stellen. Die zullen een aantal dagen op de universiteit werken en een aantal dagen bij ons.’ Door meer hoogleraren aan te nemen, zullen er meer promovendi kunnen worden begeleid en kunnen er meer jongeren kiezen voor een studie AI. Muller noemt het ‘spannend’, die samenwerking tussen het bedrijfsleven en de universiteiten. ‘Het klinkt gemakkelijker dan het is. Culturen moeten verbonden worden, er moeten goede contracten gemaakt worden. Afspraken over wat je allemaal wel en niet met elkaar deelt. Maar dan profiteren we er allemaal van. Wetenschappers kunnen algoritmes gelijk live testen. Uiteindelijk wil je toch toepassingen bedenken die werken.’
