De aandeelhouder staat niet langer op nummer één, verklaarden 181 grote Amerikaanse bedrijven. Zouden ze het kunstje hebben afgekeken bij de Nederlanders? In ons land is het zogenoemde Rijnlands model al veel langer gemeengoed. Zo doen wij het, en dit kunnen de Amerikanen van ons leren.
Feike Sijbesma (DSM) kan er over meepraten: er is in een korte tijd een hoop veranderd. ‘Toen we 10 jaar geleden met Angelsaksische investeerders om de tafel zaten, was men er nog van overtuigd dat je óf gefocust was op het maken van winst, óf het verbeteren van de wereld’, herinnert hij zich. ‘Je kon echt niet allebei doen.’ Nu bewijst DSM dat dat wél samen kan gaan. Alles wat het bedrijf doet, wordt afgestemd op de UN Sustainable Development Goals (SDGs). ‘Toen ik als ceo begon, stond het aandeel op 33 euro, nu ruim boven de 100 euro’, zegt Sijbesma. ‘Meer waarde dus, en we hebben ook nog dividend uitgekeerd. Nu krijgen we te horen: blijkbaar kan het.’
Aandeelhouderswaarde niet op plaats 1
De Amerikanen hebben blijkbaar goed opgelet. In een fraaie verklaring lieten 181 Amerikaanse bedrijven onlangs weten dat de aandeelhouder bij hen niet langer op één staat. Winst maken is nog steeds belangrijk, maar de bedrijven willen oog hebben voor de belangen van álle Amerikanen. Dus ook hun werknemers, omwonenden, en andere stakeholders – bijvoorbeeld milieugroeperingen. ‘Ik vind de verklaring in zijn opzet en intentie ongelofelijk sterk’, zegt Maurice Oostendorp, ceo van de Volksbank. Máár, voegt hij eraan toe: ‘Hij is niet voldoende. Als je hem werkelijk wil vertalen in een krachtige ontwikkeling, dan moet je meer doen.’
Eerst zien, dan geloven?Paul Koster, voorzitter van de Vereniging van Effectenbezitters ziet de verklaring als een teken des tijds. ‘Ik vind het een belangrijke stap dat bedrijven in het land waar aandeelhouderswaarde werd uitgevonden nu zeggen: we kunnen niet anders dan hier vanaf stappen. Ondernemingen worden afgerekend op zaken die eerst wel wat aandacht kregen, maar nu kunnen leiden tot boycots. Denk aan het stoppen met dieselauto’s, het abrupt stoppen met atoomenergie in Duitsland.’
Ook Pauline van der Meer Mohr, voorzitter van de Monitoring Commissie Corporate Governance Code, is positief. ‘De verklaring van de Amerikaanse bedrijven toont aan dat het lange termijn denken in elk geval bestaat. Een reden tot optimisme, wat mij betreft.’ En belofte maakt schuld, meent hoogleraar Corporate Governance Mijntje Luckerath. ‘Ik ben ervan overtuigd dat als bedrijven dit soort dingen zeggen en ze komen hun woord niet na, dat dat impact heeft op hun reputatie. Ze zullen dan niet langer kunnen kiezen uit de beste kandidaten voor een baan. Jongeren willen niet werken voor een bedrijf dat er een puinhoop van maakt.’
Wat dan, daar hebben Nederlandse bedrijven wel een idee bij. Tenslotte werken wij hier al decennia met het zogeheten Rijnlands bedrijfsmodel: een bedrijf runnen zonder rekening te houden met je omgeving, met werknemers, kortom met alle stakeholders, dat kan hier bijna niet. Dat oude Rijnlands model blijkt uitstekend te passen bij de moderne tijd, waarin duurzaam produceren essentieel is en werknemers en omwonenden ook invloed hebben op de bedrijfsvoering.
‘Jongeren willen niet werken voor een bedrijf dat er een puinhoop van maakt’
Niemand zegt dat het makkelijk is. Maar, zo zeggen de koplopers, mogelijk is het zeker. Vijf tips, dus, voor de Amerikanen. (En ook een beetje voor onszelf.)
Tip #1
Maak het minder vrijblijvend
Het is een heel proces geweest, maar we hebben het belang van al die groeperingen vastgelegd in een best wel belangrijk document: de Nederlandse corporate governance code. Die regelt de machtsverhoudingen in grote beursgenoteerde ondernemingen. Het is geen wet, maar bedrijven moeten zich er wel aan houden, of uitleggen waarom ze ervan afwijken. Nota bene het eerste artikel van de code houdt het bestuur en commissarissen verantwoordelijk voor alle stakeholders, niet alleen de aandeelhouder. Dat staat er pas sinds de herziening van 2016, dus laten we onszelf nu ook weer niet al te luid op de borst kloppen. Maar toch, het staat er.
bestuur en commissarissen zijn verantwoordelijk voor álle stakeholders: dat is het eerste artikel in onze code
Het doel van een onderneming is volgens de code niet om snel winst te maken, maar om ‘waarde te creëren op de lange termijn’, met andere woorden: het doel is dat het bedrijf over een tijdje nog bestaat en het dan ook niet slecht doet. Makkelijk is dat niet, zegt hoogleraar Mijntje Luckerath. Zij adviseert besturen – Amerikaanse, maar ook Nederlandse – om samen goed te ontrafelen wat zij onder dat begrip scharen. Want een beslissing kan goed uitpakken voor werknemers, maar slecht voor de directe omgeving van het bedrijf. Of goed voor het milieu, maar wel een grote investering met impact op de winst. Waar is het bedrijf nu op de lange termijn het meeste mee gediend? Waar hechten ze waarde aan?
#Tip 2
Bouw een polder. En koester de wet
Kies een onderwerp, any onderwerp. De kans is groot dat we er in Nederland een praatgroep voor hebben. In ons land lossen we maatschappelijke problemen op met de maatschappij. Recent voorbeeld: de klimaattafels. In 2017 kondigde het Rijk aan, met een klimaatakkoord te zullen komen. Maar liefst 150 partijen schoven aan aan de Klimaattafels om tot zo’n akkoord te komen. En we willen er nogal eens tegen protesteren, maar Nederland heeft ook een behoorlijk systeem van wetten en regels die ervoor zorgen dat bedrijven, om maar iets te noemen, niet zomaar hun bedrijfsafval dumpen in het dichtstbijzijnde kanaal. De Nederlandse wet op de ondernemingsraden regelt inspraak van werknemers bij belangrijke beslissingen zoals reorganisaties. Bedrijven zijn verplicht om maatregelen te nemen om hun energieverbruik terug te dringen. Een groot verschil met Amerika, waar de overheid een veel kleinere invloed heeft op het doen en laten van het bedrijfsleven.
de amerikaanse overheid heeft een veel kleinere invloed op het doen en laten van het bedrijfsleven
#Tip 3
Bedrijven kunnen het niet alleen. Bundel je krachten (en dat doen we ook in Nederland)
De verklaring is een goede start. Nu moeten de Amerikaanse bedrijven ook samen gaan werken aan de uitvoering, want in hun eentje kunnen ze de wereld niet verbeteren, zegt Mijntje Luckerath. ‘Dat is te slecht voor hun concurrentiepositie.’ In Nederland vormen acht grote multinationals samen de Dutch Sustainable Growth Coalition: samen ontwikkelen ze duurzame bedrijfsmodellen en maken ze afspraken over het verduurzamen van hun eigen bedrijf. Kennis en ervaringen worden met elkaar gedeeld, en met andere bedrijven. Ook MVO Nederland brengt bedrijven bij elkaar die hun bedrijfsvoering willen verduurzamen. En Groene Groeiers koppelt startende groene bedrijven aan opdrachtgevers met een duurzame uitdaging. Eerlijk is eerlijk: niet élk Nederlands bedrijf maakt zich druk over zijn omgeving en milieu-impact. Maar er zijn genoeg bedrijven die het goede voorbeeld geven.
#Tip 4
Koester je aandeelhouders
Wat? Ja heus. Aandeelhouders zijn echt niet altijd slecht. Als de belangen van andere stakeholders goed vastgelegd zijn, in wetgeving, in corporate governance codes, heb je van deze types niets te vrezen. Zij hebben ook hun rol te spelen. Wat was die ook al weer? O ja. Zij financieren de onderneming. Zij zijn de eigenaars. Zij hebben, niet geheel vreemd, vaak het beste voor met de onderneming, zegt Pauline van der Meer Mohr: ‘De aandeelhoudersbelangen zijn uiteindelijk – dus op lange termijn – het best gediend wanneer alle stakeholders in de afweging worden meegenomen.’ Natuurlijk zijn er ook de op winst beluste activisten. Maar er zijn er ook andere activisten: de idealistische. In Nederland probeert Follow This de olie- en gasindustrie in de richting van duurzame energie te sturen door aandelen te kopen. Dat geeft hen het recht om op aandeelhoudersvergaderingen te spreken en te stemmen.
Lang leve de aandeelhouder
Kort na de verklaring haalde een van de 181 ondertekenaars, Kraft Heinz, de krant. En dit keer met minder positief nieuws. De Philadelphia roomkaasfabriek in Lowville, in het grote merengebied boven New York, verbruikt in zijn eentje bijna evenveel water als het gemeentelijk waterbedrijf per etmaal kon zuiveren. Het waterrijke dorp heeft nu een watertekort. Of alle inwoners even wat korter willen douchen, aub. En hun gras niet besproeien. Anders krijgen ze een boete. De activistische investeerder Green Century heeft in juni een shareholder proposal ingediend bij Kraft Heinz om de onderneming van vlees en zuivelproducten naar plantaardige producten te bewegen. De ecologische voetafdruk van vlees en zuivel is te groot. Het waterverbruik in de fabriek in Lowville is één van de argumenten. Het voorstel wordt op de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering dit najaar besproken.
#Tip 5
Maak het concreet (en dat gebeurt dan ook in Nederland)
Het is leuk om te zeggen dat je ‘naar diversiteit streeft’ en ‘duurzaamheid omarmt’, maar wat betekent dat precies? Weet wat je doet en koppel een cijfer aan je streven, zegt Paul Koster. ‘Wat is de CO2 uitstoot van je fabrieken? Wat is het waterverbruik? Hoeveel ton afval produceer je?’ Als je precies weet wat je doet, weet je ook waar je veranderingen in aan kunt brengen. Ook Maurice Oostendorp van de Volksbank noemt rapporteren belangrijk.
‘als je precies weet wat je doet, weet je ook wat je kunt veranderen’
‘Traditioneel hebben deze Amerikaanse bedrijven alleen doelstellingen gekoppeld aan financiële resultaten, gericht op de aandeelhouder. Je hebt objectief meetbare doelstellingen nodig waar je verantwoording over aflegt en consequenties aan koppelt’, zegt Oostendorp. ‘Onze twee hoofddoelstellingen zijn bijvoorbeeld een klimaat-neutrale balans in 2030, en een groeiend percentage klanten dat aangeeft financieel weerbaar te zijn.’ En wie het jaarverslag van DSM erop naslaat, ziet duidelijk dat onder key data het kopje ‘profit’ past volgt na ‘people’ en ‘planet’. Alles wordt vastgelegd en gerapporteerd, zegt Sijbesma. ‘Denk bijvoorbeeld aan een rapportage over onze CO2-uitstoot en de targets die we hebben opgesteld om die uitstoot ook daadwerkelijk naar beneden te brengen. Elk kwartaal geven we een update over onze activiteiten op het gebied van duurzaamheid.’
