NYFER rapport – ’12 geboden’ om Nederland welvarend, duurzaam en aantrekkelijk te houden

Beter inzicht

Bouwend Nederland heeft  onderzoek laten verrichten naar zowel de aanpak als de financierbaarheid van de maatschappelijke investeringsopgaven waar Nederland de komende jaren voor staat. Meer specifiek willen we beter inzicht in de financiële randvoorwaarden:

• Hoe kan de beschikbaarheid van publieke en private middelen hiervoor worden geborgd?
• Welke budgettaire ruimte is er in de komende kabinetsperiode beschikbaar voor publieke investeringen in infrastructuur?
• Welke ‘spelregels’ kunnen bijdragen tot een stabiele, lange-termijn financiering van noodzakelijke infra-investeringen?

Conclusie: forse investeringen nodig

Het rapport laat zien dat Nederland op het gebied van investeringen in met name infrastructuur voor grote uitdagingen staat. Het rapport geeft helder aan dat de investeringen van het Rijk de afgelopen jaren een sterke terugval hebben laten zien. Met name het Rijk en gemeenten hebben de investeringen laten teruglopen tot soms wel meer dan 20%.

Als focusgebieden benoemt NYFER onder meer de overgang naar een duurzame en klimaatneutrale economie zoals vastgelegd in het Akkoord van Parijs, de energie-transitie, de bereikbaarheid van steden en een vitaal platteland, de woningvoorraad (en verduurzaming van woningen), onze mainportfunctie, de digitale economie en de waterveiligheid (klimaatadaptatie).

NYFER becijfert deze investeringen als volgt:

1. Voor een klimaat neutrale economie EUR 200 miljard tot 2040 (McKinsey)
2. Energietransitie EUR 9 miljard per jaar tot 2030
3. Bereikbaarheid grote steden EUR 45 miljard tot 2030 (filekosten 1 miljard per jaar) (EIB)
4. Woningvoorraad EUR 50 miljard tot 2030 (EIB)
5. Verduurzaming woningen (AA+) EUR 130-210 miljard tot 2050
6. Digitale veiligheid EUR 1 miljard per jaar
7. Waterveiligheid EUR 16,3 miljard tot 2030 (Deltafonds)

Conjuncturele stimulering onvoldoende

Ook regionale en lokale overheden staan voor grote uitdagingen als het gaat om onderwerpen als onderhoud van bijvoorbeeld bruggen, riolering, schoolgebouwen en kademuren. NYFER concludeert dat – nu de economie weer goed draait en de overheidsfinanciën weer op orde zijn – conjuncturele stimulering niet zinvol is. Nederland moet juist veel meer aandacht geven aan een structurele versterking van de economie door overheidsinvesteringen meer te stimuleren.

Tegelijkertijd concludeert NYFER echter dat, gelet op de gigantische omvang van de investeringen, het niet goed voorstelbaar is dat deze grote maatschappelijke opgaven allemaal door de overheid bekostigd kunnen worden. Private cofinanciering is dringend gewenst . NYFER geeft aan dat de beschikbaarheid van kapitaal niet het kernprobleem is, maar de mismatch tussen vraag en aanbod.

NYFER schildert in dat verband een aantal knelpunten:

• Institutionele beleggers zien te weinig projecten die aansluiten bij hun mogelijkheden en behoeften. De markt is nog te veel gefragmenteerd en kent geen lange termijn investeringsprogramma’s (zoals bijvoorbeeld MIRT en het Deltaprogramma) met een stabiele inflow van projecten;
• De maatschappelijke investeringsprogramma zijn afhankelijk van de baten van externe effecten en vragen soms om (tijdelijke) ondersteuning door financiering van de onrendabele top;
• Reguleringsrisico’s worden door beleggers als een van de belangrijkste risico van investeringen in infrastructuur gezien;
• Het ontbreekt nog steeds aan financiële proposities die aansluiten bij de behoeften van investeerders. Er is behoefte aan financiële innovatie en nieuwe contractmodellen om nieuwe PPS-structuren te ontwikkelen.

Versnippering belemmert partnerships Europese financiering

Ook aan de aanbodzijde identificeert NYFER knelpunten, zoals de versnippering van het overheidsinstrumentarium in zowel aantallen instrumenten als uitvoerende organisaties. Kennis en expertise om maatwerk te bieden staan daardoor ook onder druk, waardoor het ook moeilijk is om partnerships te ontwikkelen voor de financiering met Europese instellingen (EIB, EIF) en beleggers.

Het ontbreekt – aldus NYFER – duidelijk aan een partij die de bereid en in staat is regie te voeren. De recent aangekondigde oprichting van Invest-NL zou hiervoor een oplossing kunnen zijn, maar veel hangt af van de organisatorische en institutionele inrichting, het mandaat en de beschikbare middelen.

‘12 geboden’ voor effectieve investeringsagenda

NYFER schetst in zijn rapport een 12-tal geboden die van belang zijn voor het realiseren van de investeringsagenda voor de komende jaren: heldere doelstellingen, maatschappelijke verankering, neuzen één kant op, samenhangende (meerjarige) investeringsprogramma’s, het betrekken van stakeholders, coördinatie tussen overheden, zorgvuldige projectboordeling, inzet van private financiering, bundeling en fondsvorming, geschikte business modellen, investeringsplatforms en bovenal een sterke regie.