Uit een onderzoek van Toezicht Sociaal Domein (TSD) blijkt dat er aanzienlijke mogelijkheden zijn voor huisartsen om patiënten met financiële problemen door te verwijzen naar schuldhulpverlening. “Huisartspraktijken zijn cruciale vindplaatsen voor mensen met schulden, maar er zijn nog diverse obstakels te overwinnen.”
Hoewel samenwerking tussen huisartsen en schuldhulpverlening momenteel niet vanzelfsprekend is, zijn huisartspraktijken volgens Karen Stoffels-Montfoort, senior beleidsadviseur bij de NVVK, essentiële plekken om mensen met schulden te identificeren. “We proberen alert te zijn op dergelijke vindplaatsen. Naast huisartspraktijken gaat het bijvoorbeeld om de GGZ, tandartsen, apotheken, woningbouwverenigingen en energiebedrijven.”
Samenwerking nog lang niet vanzelfsprekend
De samenwerking tussen huisartsen (zorgdomein) en schuldhulpverlening (sociaal domein) is nog in ontwikkeling, aldus Karen Stoffels. Dit komt ook naar voren uit een onderzoek van Toezicht Sociaal Domein (TSD) waarvan de resultaten begin juni zijn gepresenteerd. Het onderzoek, uitgevoerd in samenwerking met ervaringsdeskundigen, huisartsenorganisaties en andere relevante partijen, concludeert dat samenwerking nog niet vanzelfsprekend is. In een brief aan de ministeries van VWS en SZW schrijven de onderzoekers hierover.
Het belang van samenwerking
Mensen met schulden hebben vier keer zoveel kans op een angststoornis en drie keer zoveel kans op een paniekstoornis. Geldstress kan ook leiden tot lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, rugpijn, hoge bloeddruk en slaapproblemen. Veel mensen zoeken hulp bij de huisarts voor deze klachten, maar de huisarts kan de onderliggende oorzaak vaak niet oplossen zonder de financiële problemen aan te pakken.
Door schaamte durven mensen met schulden vaak geen hulp te zoeken. Daarom is het belangrijk dat huisartsen en gemeenten duidelijke afspraken maken over hoe zij patiënten kunnen doorverwijzen naar schuldhulpverlening.
Een goede samenwerking kan op de lange termijn voordelen opleveren: tijdwinst, meer voldoening voor de huisarts en de gemeente, en gezondheidswinst voor de betrokken personen.
Nog veel obstakels te overwinnen
“Op dit moment bereiken we driekwart van de mensen met schulden nog niet,” zegt Karen. “Met goed beleid en een aanpak in huisartspraktijken kunnen we deze problematiek beter signaleren.”
De onderzoekers wijzen op inspirerende voorbeelden en instrumenten die aantonen dat samenwerking mogelijk is en goede resultaten oplevert. “De Visie Eerstelijnszorg 2030, een belangrijke opgave uit het Integraal Zorgakkoord, beoogt hechte wijkverbanden tussen huisartsen, apothekers en wijkverpleegkundigen, met aansluiting op het sociaal domein, inclusief samenwerking met schuldhulpverlening.”
Volgens NVVK-beleidsadviseur Karen Stoffels vereist effectieve samenwerking tussen huisartsen en schuldhulpverlening aanzienlijke inspanningen van beide zijden. “Er zijn nog veel obstakels te overwinnen.” Het ontbreken van een vaste huisarts is een voorbeeld. “Als ik voor de derde keer met rugpijn bij de huisarts kom en steeds een andere waarnemend arts tref, maakt dat het moeilijker om te diagnosticeren. Een vaste huisarts kan doorvragen naar mogelijke sociaal-emotionele oorzaken, zoals geldzorgen. Dit gaat beter als er een vertrouwensband is. Andere obstakels zijn tijdgebrek, benodigde financiële middelen en bewustwording van schuldenproblematiek.”
Twee belangrijke adviezen uit het onderzoek
In een brief aan de ministeries van SZW en VWS doen de onderzoekers van Toezicht Sociaal Domein (TSD) diverse aanbevelingen. Twee daarvan worden uitgelicht.
- De onderzoekers schrijven: ‘Vooral de eerste stappen bij het leggen van de verbinding tussen huisartsen en schuldhulpverlening kunnen moeilijk zijn. Vanwege de hoge werkdruk ontbreekt het zowel gemeenten als huisartsen(organisaties) vaak aan voldoende tijd om die eerste stappen te zetten. Daarom is het belangrijk om de samenwerking proactief te organiseren. Wij bevelen u aan om – binnen het grotere geheel van samenwerking tussen het zorgdomein en het medisch domein – actief de samenwerking tussen huisartsen en schuldhulpverlening te stimuleren, zodat zij elkaar kunnen leren kennen en verschillen kunnen overbruggen. Een aanjager kan hierbij helpen, bijvoorbeeld door als onafhankelijke procesbegeleider de eerste (verkennende) gesprekken te organiseren tussen de lokale huisartsen(organisaties) en de gemeente.’
- Over een ander advies schrijven ze: ‘Een mooie ontwikkeling is dat vanaf 2025 het ‘verkennend gesprek’ vergoed wordt uit het basispakket van de zorgverzekering voor mensen met psychische klachten die ook andere problemen hebben, zoals schulden. Het spreekt voor zich dat het betalen van een eigen risico voor het verkennend gesprek voor mensen met schulden niet haalbaar is. We roepen VWS dan ook op om hier heldere afspraken over te maken met de zorgverzekeraars om te voorkomen dat deze groep een drempel ervaart om hulp te zoeken en daardoor niet bereikt wordt.’
Wat is ‘Toezicht Sociaal Domein’?
Voor mensen met problemen op meerdere leefgebieden is het nodig dat hulpverleners samenwerken. Bijvoorbeeld in de (jeugd)zorg, schuldhulp, veiligheid en onderwijs. Toezicht Sociaal Domein (TSD) stimuleert deze samenwerking. In haar toezichtsuitoefening kiijkt deze organisatie naar de samenhang in hulp die inwoners krijgen. Denk aan thema’s als afstemming, overdracht en regievoering.Binnen TSD werken vier rijksinspecties samen:
- Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd
- Inspectie van Onderwijs
- Inspectie Justitie en Veiligheid
- Nederlandse Arbeidsinspectie
TSD onderhoudt ook contact met gemeenten en werkt regelmatig samen met lokale Wmo-toezichthouders.
Bron: NVVK
