De samenleving kan miljoenen besparen door meer oog te hebben voor het financieel gedrag van consumenten.
Dit stelt het Nibud in het rapport ‘Overkoepelende blik op omvang en preventie van schulden in Nederland‘ dat het Nibud uitbrengt in het kader van zijn 35-jarig bestaan. De schuldenproblematiek loopt in Nederland dusdanig op dat het Nibud pleit voor een integrale aanpak, waarbij de gehele maatschappij wordt betrokken. Minstens 15% van de Nederlandse bevolking heeft te maken met ernstige betalingsachterstanden. Dit zijn ruim 1,1 miljoen Nederlanders en het Nibud verwacht dat dit aantal de komende jaren zal stijgen. Het Nibud stelt dat de huidige aanpak te veel kijkt naar het individu en de schuldhulpverlener. “We staan te dweilen, terwijl de kraan open staat”, aldus het Nibud in het rapport. Het Nibud vindt het tijd om als samenleving achter deze problematiek te gaan staan en te investeren in schuldpreventie op een breder niveau, waarbij iedereen als vriend, bedrijf, bank en overheid kijkt naar zijn rol bij het voorkomen van schulden.
Een ton per huishouden
De samenleving is al gauw 100.000 euro kwijt aan één huishouden dat ernstige financiële problemen heeft. Dat geld gaat zitten in verloren afschrijvingen, hulpverlening, verzuim- en ziektekosten, verloren arbeidsuren, uitkeringen en huisuitzettingen. Bovendien voelen huishoudens met schulden zich buitengesloten uit de maatschappij en leiden de geldproblemen tot spanningen binnen gezin en samenleving. De impact van schulden op de samenleving is dusdanig groot dat het Nibud pleit voor een andere aanpak van geldproblemen waarbij meer nadruk op preventie komt te liggen. Financiële problemen worden nu nog te vaak gezien als enkel het gevolg van eigen handelen. Inzichten uit de gedragswetenschappen laten zien dat er steeds meer druk bij de consument ligt en keuzes maken niet zo eenvoudig is. De consument handelt niet altijd rationeel. Er is ook veel onbewust gedrag. Deze inzichten maken duidelijk dat hoewel de consument zelf verantwoordelijk is voor zijn schulden, hij daar wel ondersteuning bij nodig heeft. Op dit moment draagt de (sociale) omgeving nog te vaak bij aan verergering van de schuldenproblematiek in plaats van aan een oplossing.
Samenleving werkt schulden in de hand
Het Nibud stelt in het rapport dat er momenteel te eenzijdig naar de schuldenaar en de hulpverlening wordt gekeken. Terwijl de huidige kennis uit de gedragswetenschappen laat zien dat ook wetten, voorzieningen en aanbieders van producten en diensten een grote rol spelen bij het voorkomen van geldproblemen. Een groot deel van ons gedrag is onbewust gedrag dat moeilijk te veranderen is. Preventie lukt niet als het de consument op andere vlakken moeilijk wordt gemaakt om de juiste (financiële) keuzes te maken. Toeslagen vooraf aan moeten vragen is een voorbeeld van het in de hand werken van schulden. Net als de oplopende kosten bij het vergeten uit te checken in het OV, of het eenvoudig aankopen kunnen doen met je creditcard en honderden euro’s rood kunnen staan.
Focus op financieel gedrag en preventie
Het Nibud vindt het belangrijk dat er meer oog komt voor het herkennen en voorkomen van financiële problemen. Daarom zal het instituut in zijn jubileumjaar veel nadrukkelijker aandacht vragen voor het financieel gedrag van consumenten. Zo organiseert het instituut een congres over het financieel gedrag van consumenten en brengt het instituut komend jaar een boek uit over dit onderwerp met adviezen waarmee bedrijven en instellingen hun beleid kunnen aanpassen. Het automatische of onbewuste financieel gedrag van consumenten als uitgangspunt nemen bij beleidsdoelstellingen leidt tot veranderingen waar de samenleving veel aan heeft. Een goed voorbeeld vindt het Nibud de manier waarop DUO nu via haar website studieleningen laat aanvragen. Tot voor kort kreeg je standaard het maximum te lenen bedrag te zien dat je zelf kon verlagen. Dat was een doorn in het oog van het Nibud omdat dat daarmee ook eerder gekozen wordt voor dat maximale bedrag. Nu staat de default op nul wat bewezen helpt om bewuster te kiezen voor het werkelijk benodigde leenbedrag. Ook het voornemen van een woningbouwvereniging om naast het verhuren van een woning een servicepakket aan te bieden waarmee een deel van de financiële administratie uit handen wordt genomen, door zorg te dragen voor het betalen van alle vaste lasten, ziet het Nibud als een goede stap bij het voorkomen van geldproblemen.
Achtergronden bij het rapport
Het rapport ‘Overkoepelende blik op de omvang en preventie van schulden in Nederland’ is een bewerking van enkele delen van het manuscript van Nibud-onderzoeker Tamara Madern waarop zij binnen afzienbare tijd hoopt te promoveren aan de Universiteit van Leiden.
Bron: Nibud
