De nieuwe regering heeft in het hoofdlijnenakkoord haar beleidskaders voor de komende jaren geschetst. Het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) heeft recentelijk deze plannen op het gebied van bestaanszekerheid geanalyseerd. Hoewel er veel potentie is voor toekomstbestendig beleid dat een solide basis kan leggen voor de bestaanszekerheid, blijken de voorgestelde maatregelen grotendeels incidenteel te zijn en ontbreekt een structurele aanpak.
Nibud heeft de plannen in het hoofdlijnenakkoord geëvalueerd op basis van de adviezen van de Commissie sociaal minimum, het wetsvoorstel Participatiewet in balans van minister Schouten en de koopkrachtverwachtingen van het Centraal Planbureau (CPB). De bevindingen zijn samengevat in de notitie ‘Betaalbaarheid en Bestaanszekerheid in het hoofdlijnenakkoord’.
- De analyse toont aan dat de huidige plannen geen duurzame oplossing bieden om de afhankelijkheid van huishoudens van nationale en lokale regelingen te verminderen. Het toeslagenstelsel zorgt vaak voor problemen en onzekerheden bij huishoudens.
- Huishoudens met een laag inkomen profiteren nauwelijks van de invoering van een extra belastingschijf.
- Hoewel de verlaging van het eigen risico een manier lijkt om de uitgaven van huishoudens te verlagen, leidt dit tot hogere zorgpremies, wat het netto effect beperkt.
- De energietransitie heeft een directe invloed op de huishoudfinanciën en vereist maatregelen die ervoor zorgen dat huishoudens met lagere inkomens niet onevenredig hoge energiekosten hebben. Deze maatregelen ontbreken nog.
- Er is onvoldoende aandacht voor armoedebestrijding en inkomensondersteuning in Caribisch Nederland, ondanks het advies van de Commissie sociaal minimum om hier het minimuminkomen fors te verhogen.
- Een recent wetsvoorstel richt zich op meer vertrouwen in mensen bij het navigeren door het complexe systeem. Het hoofdlijnenakkoord vermeldt ook een nieuwe benadering van menselijke ‘fouten’ die ontstaan door de wirwar van regels en eisen.
- Bovendien zullen de aanmanings- en incassokosten van de overheid aanzienlijk dalen. Nibud hoopt dat deze verlaging voldoende is om de rol van de overheid als schuldeiser te verkleinen.
- Een andere cruciale factor voor een stevig fundament onder de bestaanszekerheid wordt in het hoofdlijnenakkoord niet genoemd: de afhankelijkheid van gemeentelijk beleid.
Nibud roept de nieuwe bewindslieden op om bij de verdere invulling van het hoofdlijnenakkoord deze onderwerpen grondig te onderzoeken en beleid te ontwikkelen dat daadwerkelijk recht doet aan de term bestaanszekerheid. Het zou wenselijk zijn als dit kabinet begint met het verminderen van de afhankelijkheid van toeslagen, het vereenvoudigen van het toeslagensysteem en het creëren van een solide basis voor inkomensondersteuning. Zo krijgt bestaanszekerheid de structurele aanpak die dringend nodig is.
Bron: Nibud
