Financieel gezien wordt 2023 voor de meeste huishoudens een jaar van bijkomen en herstellen van de plotseling hoge uitgaven van het afgelopen jaar. Het omvangrijke compensatiepakket van de overheid zorgt ervoor dat veel huishoudens er dit jaar op vooruitgaan ten opzichte van 2022. Dat concludeert het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) na het maken van nieuwe koopkrachtberekeningen.
Het Nibud ziet plussen variërend van een half procent tot 8,1 procent, en een enkele min van 0,2 procent, gerekend met het inflatiecijfer van 3,5 procent zoals het Centraal Planbureau verwacht. Nibud-directeur Arjan Vliegenthart: ‘Gezien de vele betalingsachterstanden die mensen het afgelopen jaar hebben opgelopen is het goed om te zien dat de portemonnee er dit jaar een stuk beter uit ziet.’
‘Of het genoeg is om alle achterstanden in te lopen, weten we niet. Mede omdat we moeten afwachten of de inflatie inderdaad op een fors lager niveau uitkomt dan vorig jaar. Maar ook omdat vanwege verschillende energiecontracten en verschillende woonsituaties de energierekening voor iedereen anders uitpakt. Veel mensen die zeker weten dat ze qua verbruik boven het energieplafond uitkomen, weten nu nog niet wat ze daadwerkelijk kwijt zullen zijn aan energiekosten. En die onzekerheid over een vaste maandelijkse rekening van honderden euro’s maakt het lastig om planmatig met geld om te gaan.’
Financiële ademruimte
Veel werkenden zullen zien dat ze netto meer salaris overhouden omdat ze meer arbeidskorting krijgen en dus minder belasting hoeven te betalen. Ook ontvangen veel werkenden een cao-loonsverhoging. En mensen met kinderen merken dat ze dit jaar meer kinderbijslag en kindgebonden budget krijgen.
Niet-werkenden zien dat de uitkeringen en bijstand fors zijn verhoogd. Daarnaast is de zorgtoeslag flink gestegen waardoor alleenstaanden met de allerlaagste inkomens nog maar € 3 per maand zelf hoeven te betalen voor de basisverzekering.
Al deze maatregelen zorgen voor wat financiële ademruimte die de meesten hard nodig hebben, want in 2022 heeft iedereen flink moeten inleveren en de prijzen in de supermarkt blijven hoog. Bovendien hebben velen nog rekeningen liggen die ingelopen moeten worden*.
Laat uitgavencijfers grotere rol spelen bij beleid
De stijging van de energieprijzen en de daaruit voortvloeiende inflatie blijft voelbaar in de portemonnee komend jaar. Er zit een maximum aan wat mensen kunnen betalen aan maandelijkse uitgaven. Daarom pleit het Nibud ervoor om uitgavencijfers en persoonlijke omstandigheden een grotere rol te laten spelen bij het maken van beleid.
De betalingsachterstanden zijn flink opgelopen* en weinig huishoudens zullen nog meer prijsstijgingen kunnen verdragen. Alleen kijken naar het inkomen is anno 2023 niet meer voldoende om te kunnen bepalen of mensen in aanmerking komen voor bepaalde inkomensondersteunende maatregelen.
Arjan Vliegenthart: ‘Als we iets van de energiecrisis hebben geleerd is het dat mensen in een energieonzuinige woning of grote gezinnen noodgedwongen hogere energie-uitgaven hebben dan anderen. Daardoor kunnen zij meer moeite hebben met rondkomen dan anderen met hetzelfde inkomen. Het Nibud vindt het belangrijk dat mensen de zekerheid krijgen dat belangrijke basis- en nutsvoorzieningen voor iedereen bereikbaar en betaalbaar blijven, nu en in de toekomst.’
Onzekerheid blijft
In de koopkrachtberekeningen heeft het Nibud rekening gehouden met alle landelijke inkomensondersteunende maatregelen en met de energietoeslag die gemeenten kunnen geven aan inwoners met een laag inkomen. Hoe lager het inkomen hoe onzekerder het inkomen dat mensen daadwerkelijk te besteden hebben omdat er verschillende aanvullende toeslagen zijn die je kunt aanvragen om het inkomen te verhogen.
Het grote nadeel van de toeslagen is dat aanvragers vooraf een inschatting moeten maken van hun jaarinkomen en zelf wijzigingen daarover moeten doorgeven. Veel mensen vinden dit lastig en vergeten dit, met alle financiële gevolgen van dien. Naast het onzekere inkomen speelt op dit moment ook dat veel mensen niet weten wat zij precies zullen moeten gaan betalen voor hun energieverbruik. Omdat er bij het energieplafond wordt gerekend met een maximaal verbruik. Zeker mensen die weten dat zij meer verbruiken dan het energieplafond en over dat verbruik een variabel tarief betalen, zitten in onzekerheid over het uiteindelijke bedrag.
Daarnaast blijft er grote onzekerheid over het verloop van alle prijzen van komend jaar. Weten waar je financieel aan toe bent is nodig om te kunnen begroten en uit te kunnen rekenen hoeveel budget er is voor andere uitgavenposten. Hogere inkomens hebben meer ruimte in hun begroting om te kunnen schuiven met uitgavenposten en hebben vaker een buffer om op terug te vallen.
Koopkrachtberekeningen voor 117 huishoudens
Het Nibud heeft voor 117 verschillende, veelvoorkomende huishoudens uitgerekend hoe hun koopkracht dit jaar verandert ten opzichte van 2022. Hieronder zijn daar 10 huishoudens uitgelicht. Hier vind je de berekeningen voor alle 117 onderzochte huishoudens.
Bron: Nibud
Achtergrond
- Hier vind je meer achtergrond over het overheidsbeleid dat in 2023 van invloed is op de koopkracht.
- Nibud-rapport Rondkomen en betalingsproblemen (2022)
