Het moet in Nederland vanzelfsprekend worden om tijdens de loopbaan te blijven leren en ontwikkelen. Technologische ontwikkelingen, de snel veranderende dynamiek op de arbeidsmarkt, verhoging van de pensioenleeftijd en internationalisering maken dit noodzakelijk. De SER pleit voor het ontwikkelen van een positieve leercultuur. De raad adviseert onderwijsinstellingen en de overheid maatwerk te organiseren in het onderwijsaanbod voor volwassenen: het moet beter aansluiten bij de situatie van werkenden.
Maatwerk en flexibel aanbod
Om beter aan te sluiten bij de leerbehoefte van werkenden wil de SER in het bestaande onderwijsaanbod aandacht voor maatwerk. De inhoudelijke aansluiting bij de beroepspraktijk kan en moet beter: actueler, flexibeler, innovatiever en realistischer. Daarbij is het zaak om rekening te houden met wat werkenden al kennen en kunnen en de middelen en tijd die zij beschikbaar hebben. De SER denkt dan bijvoorbeeld aan het volgen van een opleiding in deelcertificaten, nà het behalen van het diploma in de initiële fase. Ook het wegnemen van belemmeringen in wet- en regelgeving voor deze flexibilisering is van belang. De SER oppert meerdere instroommomenten en versnelde en flexibele trajecten.
Trekkingsrecht ook voor deeltrajecten
De SER wil een actiever gebruik van het bestaande trekkingsrecht stimuleren door dit recht voor burgers beter bekend en persoonlijk inzichtelijk te maken. Het trekkingsrecht is een (bestaand) persoonlijk tegoed voor iedereen die het initiële onderwijs met een diploma verlaat en nog geen master heeft gedaan. Het is gebaseerd op het bekostigde onderwijs dat is benut gedurende de jeugdjaren, in de initiële fase. Mensen die op wat latere leeftijd een opleiding of deeltraject willen volgen kunnen gebruik maken van dit recht.
In de toekomst moet het mogelijk zijn om het trekkingsrecht te gebruiken voor het volgen van een opleiding of certificaattraject. Het gaat dan om hetzelfde of een hoger opleidingsniveau bij erkende instellingen. De SER spoort de overheid aan duidelijkheid te geven over de kwaliteitseisen en wijze van financiering van dit aanbod.
Persoonsgebonden ontwikkelbudget voor iedereen
Een werkende is in toenemende mate verantwoordelijk voor de eigen duurzame inzetbaarheid (employability). Dit betekent dat hij ook moet beschikken over middelen om de benodigde scholing te kunnen bekostigen, naast het trekkingsrecht. De SER pleit daarom voor een ontwikkelrekening voor iedere werkende: een persoonsgebonden budget voor een zélf gekozen ontwikkeltraject. Dit budget kan iemand aanspreken als het trekkingsrecht op is.
Op de ontwikkelrekening spaart een werkende fiscaal aantrekkelijk en staan tegoeden van werknemer en eventueel werkgever en/of overheid en budgetten waar sociale partners afspraken over maken. Op die manier spaart een werkende dus voor loopbaanontwikkeling.
Positieve leercultuur
Kennisontwikkeling bij bedrijven, loopbaanoriëntatiecentra, trekkingsrechten en een ontwikkelrekening dragen bij aan een positieve leercultuur. Ook een landelijke overheidscampagne met positieve beelden en aansprekende rolmodellen moet volgens de SER de ontwikkeling van een positiever leercultuur in Nederland stimuleren. Daarnaast heeft informeel leren op de werkvloer een positief effect op de professionalisering van werknemers.
Het ontwikkelen van een positieve leercultuur begint bij bewustwording en bij het gesprek op de werkvloer. Werkgevers en werknemers moeten vaker met elkaar in gesprek over loopbaanontwikkeling. Instrumenten om een positieve leercultuur te versterken zijn volgens de SER onder andere een loopbaangesprek (‘APK’) en een Erkenning van verworven competenties (EVC). Het EVC is een valideringsinstrument dat elders of eerder verworven competenties in beeld brengt. De SER adviseert om hiervoor naast onderwijsstandaarden ook arbeidsmarktrelevante standaarden te ontwikkelen.
Doorpakken: juist nu!
De SER vindt het zaak om nu door te pakken en leren tijdens de loopbaan serieus te stimuleren. Daartoe roept de raad alle betrokkenen op om samen te komen tot een vertaling van de belangrijkste uitdagingen naar concrete actiepunten. Zo ontstaat een breed gedragen actieagenda die na de zomer aan het kabinet wordt aangeboden. De actieagenda biedt de basis voor een breed akkoord waarin partijen tot overeenstemming komen over vaardigheden en weerbaarheid van de beroepsbevolking. De SER neemt hierin graag het voortouw.
Vastelling advies
Het advies Leren en ontwikkelen tijdens de loopbaan: een advies over postinitieel leren is voorbereid door de commissie Arbeidsmarkt- en Onderwijsvraagstukken onder voorzitterschap van Mariëtte Hamer. Het is een reactie op een adviesaanvraag van minister Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen van oktober 2015. Het advies is vastgesteld tijdens de openbare raadsvergadering van 17 maart 2017.
Bron: SER
