In juni 2007 manifesteerden zich in de Verenigde Staten de eerste tekenen van de kredietcrisis. Inmiddels zijn we drie jaar verder en kunnen we voorzichtig de balans opmaken. Wie heeft fouten gemaakt? Is er fundamenteel iets veranderd? En wat hebben wij er als credit managers van de kredietcrisis geleerd?
Kredietcrisis?
Over de oorzaken en het verloop van de kredietcrisis dienen we niet echt uit te weiden. Er is al (te) veel inkt gevloeid en papier verspild met al dan niet juiste diagnoses. Voor veel ondernemers in West–Europa is de zaak vrij duidelijk: het is de schuld van de Amerikanen, de banken, de overheid, de kredietverzekeraars,… Maar wijzelf hebben er in ieder geval geen schuld aan. Dat we ons hiermee iets te gemakkelijk in de rol van onschuldig slachtoffer plaatsen, is in feite niet zo gunstig, want het zou een vrijgeleide kunnen zijn om door te gaan zoals voorheen, zonder over onze eigen rol en verantwoordelijkheid na te denken. Vandaar dat ik enkele bedenkingen wil formuleren over de lessen die we uit de afgelopen periode mogen en moeten trekken. Een nieuwe kredietcrisis tegenhouden zal voor de wereld van de credit managers wellicht te hoog gegrepen zijn. Ervoor zorgen dat we er beter op voorbereid zijn, kan echter wel nuttig zijn. Tenzij we ervan uitgaan dat dit de laatste crisis is geweest.
Wie heeft fouten gemaakt?
Er zijn verschillende partijen die in deze crisis een belangrijke rol hebben gespeeld en er misschien intussen iets van hebben geleerd. Beginnen we waar het allemaal begon: de banken. Er zijn dingen gebeurd in de bankwereld die we met enige zin voor relativering als onvoorzichtigheden kunnen omschrijven. In eerste instantie zijn te veel kredieten toegestaan met twijfelachtige dekkingen. De herverpakking van de reeds herverpakte herverpakkingen heeft geleid tot een situatie waarin bankinstellingen, ook (misschien zelfs vooral) in Europa, grote bedragen aan onvoldoende veilige investeringen in portefeuille hadden. En waarbij het lang duurde voor men inzicht had in het juiste risicoprofiel van deze portefeuille. Hier is duidelijk dat de banken zich hebben laten verleiden – misschien wel gedwongen door de sterke concurrentie – tot het nemen van te veel risico. Een harde les, want verscheidene banken hebben de crisis niet overleefd of zijn in andere handen overgegaan.
De voorbeelden hiervan zijn genoegzaam bekend. Zeker in België is het verdwijnen van Fortis – een stuk naar Nederland, het overschot naar Frankrijk in een intussen zeer winstgevende BNP Paribas voor kleine en grote aandeelhouders een traumatiserende ervaring! Daarnaast groeit de vraag naar meer controle op de bankwereld. De toezichthouders worden strenger, de regels zullen worden uitgebreid. Basel III is al in voorbereiding! Al met al wellicht een goede zaak, zowel voor de banken als voor het vertrouwen van hun klanten. De banken hebben zelf intussen ook wel gereageerd. Ze zijn voorzichtiger geworden in het toestaan van kredieten. In sommige gevallen begrijpelijk: nogal wat ondernemingen hebben hun financiële situatie sterk zien verslechteren. Maar ook echt kredietwaardige bedrijven hebben het moeilijker om aan bankleningen te geraken. De ‘graaicultuur’ bij de banken is publiek veroordeeld. Sommige banken gaven ook schoorvoetend toe dat het misschien wel eens te ver ging. Er zijn dan ook stevige beperkingen opgelegd aan… de communicatie over de bonussen. Want intussen zijn ze terug! Op dat vlak dient dus gezegd dat de banken de boodschap niet echt begrepen hebben. Of er toch niet de juiste conclusie uit hebben getrokken.
Kredietverzekering
Een andere partij, voor ons credit managers veel dichterbij,is die van de kredietverzekeraars. Ook daar heeft de crisis zware gevolgen gehad. Tijdens een panelgesprek over dit thema met de kredietverzekeraars naar aanleiding van de Dag van De Kredietmanager van IvKM bleken interessante vaststellingen. Om te beginnen hebben veel credit managers zich door hun kredietverzekeraar in de steek gelaten gevoeld. Net op het moment dat ze extra dekkingen nodig hadden, werden de limieten massaal gereduceerd, in sommige gevallen gewoonweg geannuleerd. Tezelfdertijd werden premies opgetrokken. Dus minder dekking voor hogere premies! De kredietverzekeraars gaven zelf eerlijk toe dat er ernstige problemen zijn geweest. Zeker in België was de concurrentiestrijd in de ‘goede’ jaren zo hevig, dat de kredietverzekeraars met minieme marges werkten en dus nauwelijks reserves konden opbouwen. Toen de crisis in alle hevigheid toesloeg en de schadeclaims snel ongeziene hoogtes bereikten, was er wel degelijk sprake van paniekreacties. Opvallend: veel credit managers hebben wel begrip voor de moeilijke situatie van de kredietverzekeraars, maar waren niet te spreken over de soms te summiere en onhandige communicatie door hun verzekeraar. Bovendien was het erg moeilijk goede informatie te krijgen, of een motivatie van de reductie van sommige limieten.
Opnieuw moesten de kredietverzekeraars toegeven dat zij (niet in alle gevallen) wel voldoende mankracht in huis hebben om in normale situaties de achtergrond en motivatie van bepaalde beslissingen aan hun klanten uit te leggen, maar dat zoiets in de crisissituatie met massale veranderingen van limieten gewoon niet haalbaar was.Intussen is sprake van een herneming van de activiteiten en een voorzichtige terugkeer naar een ‘normale’ situatie. Toch hoorden we kredietverzekeraars verklaren dat de concurrentie tussen de spelers op de markt toeneemt, waardoor premies opnieuw onder druk komen. Met ander woorden, de weinige reserves die er waren, zijn opgebruikt en het ziet er niet naar uit dat nieuwe kunnen worden opgebouwd. De kredietverzekeraars hebben dus wellicht wel geleerd dat ze in crisissituaties beter moeten communiceren met hun klanten, maar een oplossing voor de verstikkende concurrentiestrijd hebben ze intussen nog niet gevonden.
Rating agencies
Deze hebben stevig onder vuur gelegen, en worden vaak in een adem met de banken genoemd als medeschuldigen aan de kredietcrisis. Hier zijn zeker gevolgen op lange termijn te verwachten. De rating agencies hebben aan geloofwaardigheid ingeboet en mogen voor de nabije toekomst rekenen op meer controle. Of de roep naar een Europees Rating agentschap ook tot resultaat zal leiden, is vandaag nog niet echt duidelijk.
En wat hebben de Credit Managers geleerd?
Vooreerst dat hun vak belangrijk is. Wie tot nu toe geen aandacht besteedde aan credit management, zal het extra moeilijk hebben om met deze crisis om te gaan. En een snelle implementatie van een degelijk credit management is nauwelijks haalbaar. Alle ondernemingen hebben intussen het belang van credit management kunnen vaststellen. De verhoogde strengheid van de banken heeft ertoe geleid dat ondernemingen minder – of duurdere – kredieten verkregen. In een crisisperiode gaat men dan ook op zoek naar alle andere mogelijke (liefst ook goedkope) financieringsbronnen. De leveranciers zijn daarbij een evidente mogelijkheid. Dat heeft geresulteerd in verhoogde betalingstermijnen, al dan niet met het akkoord van de leverancier. De verminderde dekking door de kredietverzekering heeft er bovendien toe geleid dat credit managers zelf meer tijd aan kredietwaardigheidsanalyse van hun klanten moesten besteden. Dus meer faillissementen, meer betalingsachterstanden bij klanten en minder dekking vanwege de kredietverzekeraars; het scenario dat menig credit manager heeft moeten verwerken.
Een cynicus zou hieraan kunnen toevoegen dat de omzetten gelukkig vaak stevig naar beneden gingen, zodat het werkvolume toch nog onder controle bleef. Meer werk, meer controle nodig, meer nood aan goede samenwerking met ons salesteam. Hebben de credit managers dat allemaal gerealiseerd? Ik hoor uit de markt positieve signalen. Veel ondernemingen hebben het grote belang van een degelijk credit management ingezien en zijn er naar gaan werken. Het is ook een uitgelezen kans geweest om aan alle collega’s binnen de organisatie duidelijk te maken – en met concrete voorbeelden te bewijzen – dat een bewust omgaan met risico’s een absolute noodzaak is. Of dit effect ook op lange termijn zal blijven meespelen, is niet zo duidelijk op dit ogenblik. We kunnen alleen maar hopen dat credit managers van de crisis gebruik hebben gemaakt om hun vak onder de aandacht te brengen en de waarde van een goed onderbouwd credit management te bevestigen.
Bron: De Credit Manager
