Rechters maken zich zorgen over de onrechtvaardige uitwerking van een aantal wetten. In het vandaag gepubliceerde jaarverslag van de Rechtspraak worden 11 zogenoemde buikpijndossiers expliciet genoemd. Het gaat bijvoorbeeld over knellende wetgeving rondom transitievergoedingen en het gebrek aan menselijke maat bij de uitvoering van (een deel van) de zorgverzekeringswet. Maar ook om het taakstrafverbod, waardoor rechters niet de meest rechtvaardige, passende en effectieve straf kunnen opleggen.
‘Onze rechters en medewerkers zien waar het recht in de dagelijkse praktijk knelt, waar processen vastlopen en waar onrechtvaardigheid het rechtssysteem binnendringt’, schrijft Henk Naves (voorzitter Raad voor de rechtspraak) in zijn jaarbericht. ‘Het gaat in de regel om rechtszaken waarbij mensen in een al kwetsbare positie nóg verder het moeras in worden getrokken als niemand aan de bel trekt.’ Hoewel het staatsrechtelijk kan schuren is het volgens hem daarom van belang deze buikpijndossiers te benoemen. Ook omdat de oplossing de grenzen tussen staatsmachten en organisaties vaak overstijgt, stelt Naves.
Transitievergoeding
De transitievergoeding, die ondernemers vaak moeten betalen aan werknemers die zijn ontslagen, wordt door rechters in sommige gevallen meer dan knellend genoemd. Door de coronacrisis getroffen ondernemers staakten regelmatig hun onderneming om een faillissement te voorkomen. Vaak zijn dan het spaargeld en de pensioenvoorziening van die ondernemer al verdampt. Toch moet ook dan een transitievergoeding worden betaald, terwijl dat mogelijk leidt tot het faillissement dat de ondernemer juist probeerde te voorkomen.
Zorgverzekeringswet
Een ander voorbeeld is het gebrek aan menselijke maat bij de uitvoering van artikel 18a van de zorgverzekeringswet. Daarin staat hoe wordt omgegaan met mensen die hun eigen risico, zorgkosten of verzekeringspremie niet (of te laat) betalen. Rechters zien dat mensen in een al kwetsbare positie een boetepremie moeten betalen bij een betalingsachterstand, waardoor problemen oplopen. Door het niet (op tijd) betalen van het eigen risico of de zorgkosten aan hun zorgverzekeraar, krijgen ze ook nog eens te maken met torenhoge proces- en beslagkosten. Rechtszaken hierover worden veelvuldig bij verstek afgedaan, waardoor schrijnende situaties onzichtbaar blijven voor de rechter.
Taakstrafverbod
In het jaarverslag wordt ook het taakstrafverbod genoemd, waartegen de Rechtspraak zich al vaker heeft uitgesproken. Door dit verbod mag de rechter bij bepaalde strafzaken geen taakstraf opleggen, terwijl dit soms wél de meest effectieve, passende en rechtvaardige straf is. Daarnaast benoemt de Rechtspraak nog tal van andere buikpijndossiers, onder meer met betrekking tot rijbewijszaken, de basisregistratie personen en de bijzondere bijstand.
Knelpunten
Dat de Rechtspraak zich zo expliciet uitspreekt over knellende wetgeving is een nieuwe ontwikkeling die past bij een derde staatsmacht die meebeweegt met de samenleving. Henk Naves: ‘Ik denk dat we rechten en vrijheden beschermen door deze observaties te delen. We maken concreet waar het hapert als het gaat om de toegang tot de rechter.’ De tijd dat de Rechtspraak zich stilhield als grote maatschappelijke kwesties speelden, is volgens hem dan ook voorbij. ‘Er wordt steeds vaker aan ons gevraagd kleur te bekennen. En buiten dat voelen wij ook steeds vaker de plicht om dit te doen.’ Hij noemt als voorbeelden de noodklok die de Rechtspraak luidde over de vastlopende jeugdbescherming en de openhartige reflectie van bestuursrechters naar aanleiding van de toeslagenaffaire.
Bron: Rechtspraak
