De NSR (Nederlandse Schuldhulproute) en gemeente Bernheze zijn een pilot gestart om huishoudens in energiearmoede beter te helpen. Dit willen zij doen door middel van een energiedashboard. Het dashboard brengt huishoudens die moeite hebben met het betalen van de energierekening in beeld. Daardoor kan Bernheze inwoners eerder passende hulp bieden via het platform Geldfit.nl van de NSR. De pilot verlaagt de drempel om hulp te vragen en helpt schulden beperken of zelfs voorkomen.
Energiearmoede is momenteel een groot probleem in Nederland. Ongeveer 550.000 huishoudens (7%) leeft in energiearmoede blijkt uit TNO-onderzoek. Deze groep heeft hoge energiekosten, woont meestal in een slecht geïsoleerd huis en heeft een laag inkomen. Daarnaast leven naar schatting 140.000 huishoudens in verborgen energiearmoede: mensen die vanwege financiële problemen minder energie consumeren dan ze zouden willen. Daarmee is energiearmoede voor gemeenten een groot en onoverzichtelijk probleem.
Verborgen energiearmoede in beeld
Gemeenten willen huishoudens in energiearmoede helpen, maar weten vaak niet bij wie dit speelt. Pim Augustinus (Beleidsmedewerker Sociaal Domein gemeente Bernheze): ‘Door de stijgende energieprijzen en openbare armoedecijfers weten we dat dit probleem speelt, maar mensen melden zich niet snel door een taalbarrière, wantrouwen richting de gemeente of schaamte.’ Daarom startten de NSR en gemeente Bernheze hun eerste pilot. Augustinus: ‘Met het NSR-dashboard krijgen we huishoudens in energiearmoede beter in beeld. Hierdoor kunnen we mensen beter bereiken en een handreiking bieden.’
Dashboard op maat
Het dashboard geeft gemeenten inzicht in de ernst en omvang van het probleem. Hoeveel en welke huishoudens kampen met energiearmoede? Gemeenten hebben online toegang tot een eigen dashboard, dat zowel openbare gegevens als specifieke gegevens bevat. Hendrik-Jan Graber (Data-adviseur NSR): ‘Elke gemeente kan het dashboard zelf verfijnen met eigen data. Denk bijvoorbeeld aan informatie van woningbouwcorporaties, zodat huurwoningen ook in beeld komen.’
‘Gemeenten leveren specifieke en openbare informatie op huisnummer aan, zoals een overzicht van huur- en koopwoningen en gemiddeld aardgas- en energieverbruik. De NSR vult dit aan met relevante informatie op postcodeniveau.’ Dit gaat om woningen per energielabel, het risico op schulden, aantal woningen per woningtype en de verdeling van het inkomen per postcodegebied. ‘Die mix van informatie geeft gemeenten meer en concreter inzicht in de problematiek.’
Ethisch datagebruik en privacy (AVG)
Privacy is een gevoelig onderwerp, weet ook Graber: ‘We willen de privacy inwoners te allen tijde waarborgen. Daarom gebruiken we alleen informatie die aan de AVG-wetgeving voldoet.’ Zo is de genoemde huisnummerdata de enige openbare en privacy goedgekeurde informatie op dat niveau. Voor de overige data wordt informatie op postcodeniveau gebruikt. Ook daar speelt privacy een rol: ‘Informatie over een postcodegebied met minder dan vijf huishoudens blijft verborgen. Dat betekent dat we niet iedereen mee kunnen nemen, omdat privacy altijd vóór dataverzameling gaat.’
Hoewel datagebruik vaak nog een eng onderwerp is voor gemeenten, ziet Graber een kentering: ‘Steeds meer gemeenten zien dat je data kunt inzetten om de burger te helpen. Dat is voor velen een eye-opener.’ Maar hoe gebruik je data ethisch? Het begint bij een concrete maatschappelijke doelstelling, zegt Augustinus: ‘Het belangrijkste is om te realiseren waarvoor je de data gaat inzetten en welke actie je als gemeente verbindt aan de uitkomsten van het dashboard. Het gebruik van data en de vervolgactie moeten verantwoord, proportioneel en uitlegbaar zijn voor inwoners.’
Nu al meer respons door dashboard
Het dashboard is een uitkomst voor het lopende project ‘Aan de slag met energie’, vertelt Augustinus: ‘We bieden honderd woningeigenaren met energiearmoede gratis energieadvies aan huis gericht op kleine energiebesparingsmaatregelen en het vervangen van energieonzuinig wit- en bruingoed. Maar wie hebben dit energieadvies het meest nodig? Dat inzicht geeft het dashboard ons.’
Bernheze verstuurt in totaal 500 pakketjes. Ontvangers kunnen zich daarna zelf aanmelden voor het gratis maatwerkadvies. ‘Na de eerste 100 pakketjes hebben tot nu toe zes huishoudens zich aangemeld’, vertelt Augustinus. ‘Stiekem hadden we op meer gehoopt, maar bij een vorig project over energiearmoede kwam in totaal slechts één respons. Het dashboard levert dus nu al meer op, en we zijn pas net van start.’ Graber is onder de indruk: ‘Zes procent is een hele mooie score voor een koude mailing. In de mailmarkt is een respons van zo’n 1,3% namelijk heel gebruikelijk.’
Zelfregie en privacy van inwoners komen duidelijk terug. Augustinus: ‘Wij sturen huishoudens alleen een pakketje met een vrijblijvende uitnodiging. De huishoudens bepalen zelf of zij zich aanmelden voor advies.’ Daarnaast is met alle dataverwerkers een privacy-overeenkomst gesloten, van medewerker tot postbode. ‘Zo hebben slechts twee medewerkers toegang tot het systeem en gebruiken zij de data uitsluitend ten behoeve van dit project.’
Integrale aanpak: ‘Armoede gaat verder dan de energierekening’
De pilot biedt gemeenten een breder inzicht in de armoedeproblematiek, zegt Augustinus: ‘Als mensen hun energierekening niet meer kunnen betalen, spelen er vaak meer problemen. Toch weten mensen vaak niet wat je voor ze kunt betekenen en ze komen niet vanzelf naar je toe.’ Nu Bernheze deze doelgroep beter kan bereiken, is een integrale aanpak mogelijk. ‘Na aanmelding komen we bij mensen thuis voor een intakegesprek over energiegebruik. Als er signalen zijn dat er meer geldzorgen spelen, attenderen wij mensen op Geldfit.nl of op lokale welzijnsorganisaties voor passende hulp.’
Graber ziet dat deze kwetsbare doelgroep vaak buiten de boot valt. ‘Dit dreigt ook bij de energietransitie. Huurders kunnen niet verduurzamen en transitiegeld wordt vaak besteed aan projecten waar zij niet voor in aanmerking komen. Daar kunnen we samen verandering in brengen. Alleen samen werken we aan een Nederland zonder geldzorgen.’
Webinars voor gemeenten
Het begint bij inzicht, volgens Graber: ‘Maar met een dashboard zijn gemeenten er nog niet. Het lastigste is om data om te zetten naar handelen. Dat is gemeente Bernheze goed gelukt en dat maakt het project heel krachtig. Dat willen we andere gemeenten ook graag meegeven.’ Daarom geeft de NSR geeft binnenkort speciale webinars over energiearmoede voor gemeenten. Meer weten over de webinars of samenwerking met de NSR? Neem contact op met René Timmermans, Adviseur Gemeenten (NSR).
Bron: Nederlandseschuldhulproute
