De financiële stabiliteit in Nederland is de afgelopen maanden gesteund door een aantrekkende economie en optimisme op financiële markten, na een korte periode van onrust in de zomer. Daarbij dragen de gestaag dalende inflatie in de eurozone en de ‘zachte landing’ van de economie bij aan de stabiliteit. Wel neemt de geopolitieke onzekerheid toe, net als het risico van cyberaanvallen. Beide ontwikkelingen vormen een risico voor de financiële stabiliteit. Dat blijkt uit het onlangs verschenen Overzicht Financiële Stabiliteit van De Nederlandse Bank.
Risico’s nooit ver weg
DNB-directeur Olaf Sleijpen: ‘De financiële sector staat er goed voor, maar risico’s zijn nooit ver weg. Denk aan de geopolitieke onrust en de grote economische onzekerheid. En de dreiging van cyberaanvallen neemt toe. Financiële stabiliteitsrisico’s komen ook voort uit begrotingstekorten en hoge overheidsschulden in veel landen.’
Banken staan er goed voor
De winstgevendheid van Nederlandse banken is de afgelopen jaren gestegen en zowel de kapitaalbuffers als de liquiditeitsposities zijn solide. De banken hebben gemiddeld een kapitaalratio van 16,3% en de verwachting is dat hun winsten – ondanks een voorziene afname – voorlopig op een gezond niveau blijven. De economische onzekerheid vertaalt zich tot dusver in een beperkte toename van kredietverliezen. Hoewel het aantal bedrijfsfaillissementen in Nederland de laatste maanden toeneemt, ligt dit nog altijd onder het pre-corona gemiddelde en is er slechts sprake van een geringe stijging van niet-presterende bedrijfsleningen.
Rentebescherming verhoogd
Ook verzekeraars en pensioenfondsen zijn financieel gezond. In het licht van de hogere rente van de afgelopen jaren – en in aanloop naar het nieuwe pensioenstelsel – hebben Nederlandse pensioenfondsen hun gemiddelde rentebescherming de afgelopen jaren verhoogd van 37% naar 64%, waarmee pensioenfondsen de negatieve gevolgen van een rentedaling verkleinen.
Cyberrisico’s nemen toe
Cyberincidenten vormen een toenemende dreiging voor de samenleving en de financiële sector. Dit komt mede door digitalisering en door geopolitieke spanningen. Cyberaanvallen komen niet alleen van criminele hackersgroepen, maar ook van andere landen. Bovendien neemt de complexiteit in het cyberlandschap toe, mede door de opkomst van kunstmatige intelligentie (AI). AI biedt kansen, bijvoorbeeld in de strijd tegen cyberaanvallen, maar tegelijkertijd maken ook hackers gebruik van AI, om vaker en geavanceerder aanvallen uit te voeren.
Vitale processen
Daar komt bij dat de financiële sector kwetsbaar is voor incidenten bij andere partijen. Dit is een gevolg van de uitbesteding van diensten als cloudopslag aan een kleine groep externe leveranciers. Ook de afhankelijkheid van telecomdiensten voor vitale processen speelt een rol. Tegenwoordig raakt een kwart van de wereldwijde cyberaanvallen de financiële sector. Dit kunnen directe aanvallen op financiële instellingen zijn, of indirecte dreigingen via externe partijen of leveranciers. Het is belangrijk dat financiële instellingen deze kwetsbaarheden goed doorgronden, informatie delen om cyberrisico’s te beperken en crisismaatregelen voorbereiden. Ook moet de samenleving zich realiseren dat een cyberaanval de financiële dienstverlening in extreme situaties tijdelijk plat kan leggen.
Oplopende schulden bij overheden raken ook financiële instellingen
De Nederlandse overheidsschuld is met 46% van het bruto binnenlands product nog laag, en ligt ruim onder het gemiddelde in de eurozone (89%). Maar Nederland en andere eurolanden voeren vooralsnog een ruim begrotingsbeleid en overheidsschulden nemen verder toe. Dat heeft negatieve gevolgen voor de financiële stabiliteit. Door hoge schuldenlasten hebben overheden minder ruimte om de economie te ondersteunen bij tegenwind. Daarnaast zijn landen met een hoge schuld gevoeliger voor een omslag op financiële markten, bijvoorbeeld als gevolg van oplopende geopolitieke spanningen. Zo lopen financieringskosten voor deze overheden gemiddeld vier keer harder op na een geopolitieke schok dan het geval is voor landen met een lage schuld.
Vatbaar voor problemen in andere eurolanden
Wanneer de Nederlandse overheidsschuld op termijn sterk oploopt, kan ook Nederland kwetsbaar worden voor deze risico’s. De Nederlandse financiële sector is daarnaast gevoelig voor problemen in andere eurolanden. Zo kan onrust op financiële markten over schuldhoudbaarheid elders ertoe leiden dat financieringskosten stijgen en de activa van Nederlandse financiële instellingen minder waard worden. Pensioenfondsen en verzekeraars houden bijvoorbeeld zo’n 5% van hun activa aan in schuldpapier van eurolanden met een schuld hoger dan 90%. Daarom is het voor Nederland van belang dat de Europese Commissie alle eurolanden houdt aan de nieuwe regels van het Stabiliteits- en Groeipact.
Bron: DNB
