Een kwart van de Nederlanders heeft het afgelopen jaar toestemming gegeven voor het gebruik van hun betaalgegevens in ruil voor de levering van nieuwe diensten op basis van deze data, zo blijkt uit een enquête van DNB onder het Nederlandse publiek. Het is vooral de eigen bank die hiervoor toestemming kreeg; andere bedrijven – zoals grote technologiebedrijven – kregen slechts mondjesmaat toestemming. Deze uitkomst past bij het hoge publieke vertrouwen in banken. Betaalgegevens worden als zeer privacygevoelig ervaren, ook in vergelijking met andere soorten data.
De in 2019 herziene richtlijn betaaldiensten PSD2 beoogt de innovatie, concurrentie en veiligheid op de Europese betaalmarkt te vergroten, door huidige én nieuwe dienstverleners aan te moedigen om nieuwe typen diensten te ontwikkelen en aan te bieden. Een van die nieuwe typen betaaldiensten betreft rekeninginformatiediensten. Bij rekeninginformatiediensten maken betaaldienstverleners gebruik van de informatie die afleidbaar is uit de transactiegegevens van iemands betaalrekening. Denk bijvoorbeeld aan een overzicht van uitgaven en inkomsten, waardoor rekeninghouders beter inzicht krijgen in hun financiële situatie. Expliciete toestemming van de rekeninghouder is nodig om inzage te krijgen in de betaaldata.
Er is weinig bekend over de mate waarin Nederlanders hun betaaldata delen met derden. Dit wordt bovendien bemoeilijkt, doordat niet alleen banken deze diensten kunnen leveren maar ook andere niet-bancaire dienstverleners, die al dan niet in Nederland zijn gevestigd. Om hier toch zicht op te krijgen heeft DNB in augustus 2020 een enquête uitgezet onder leden van het CentERpanel.
Kwart stemt in met gebruik betaaldata
In het eerste jaar dat PSD2 van kracht was gaf een kwart van de ondervraagde Nederlanders toestemming voor het gebruik van hun betaalgegevens in ruil voor nieuwe diensten. Jongeren zijn sterker geneigd toestemming te verlenen dan ouderen. Consumenten geven aan vooral de bank van hun belangrijkste betaalrekening toestemming te hebben gegeven (Figuur 1). Maar een klein deel verleende toegang aan andere partijen. Zo gaf slechts 2% toestemming aan grote technologiebedrijven zoals Apple, Facebook en Google. Banken lijken dus een sterke concurrentiepositie te hebben op deze nieuwe markt.
Figuur 1 – Eigen bank krijgt vaakst toestemming voor gebruik betaaldata
Aandeel van het totale aantal respondenten dat in het eerste PSD2-jaar toestemming gaf
Bron: CentERpanel 2020. Toelichting: Respondenten hebben per aanbieder aangegeven of zij toestemming hebben gegeven. 2593 respondenten. *Alleen beantwoord door 1209 respondenten met meerdere banken.
Een belangrijke reden voor de sterke concurrentiepositie van banken bij het aanbieden van diensten gebaseerd op het gebruik van betaaldata is dat consumenten meer vertrouwen hebben in hun eigen bank dan in andere partijen. Het vertrouwen in de bank van de belangrijkste betaalrekening is het hoogst: gemiddeld 3,4 op een schaal die loopt van 1 “zeer weinig vertrouwen” tot 5 “zeer veel vertrouwen”. Bigtechs zijn er bijvoorbeeld nog niet in geslaagd om het vertrouwen te krijgen van consumenten. Zij scoren gemiddeld een 1,9.
Verklaring: betaalgegevens zijn erg privacygevoelig
Respondenten is gevraagd aan te geven hoe privacygevoelig bepaalde informatie is op een schaal van 1 (niet privacygevoelig) tot 7 (zeer privacygevoelig). Nederlanders vinden betaalgegevens over aankopen, betalingen en geldopnames erg privacygevoelig, ook in vergelijking met andere datasoorten zoals zoekgedrag op internet en locatiegegevens van de smartphone (zie Figuur 2). Betaalgegevens scoren qua privacygevoeligheid net iets lager dan gegevens over bezit en schulden en gezondheidsgegevens. Persoonlijke identificatiegegevens worden als het meest privacygevoelig ervaren. Dat betaalgegevens privacygevoelig zijn verklaart waarom consumenten terughoudend zijn in het verlenen van toestemming voor het gebruik van deze data door bedrijven waar zij weinig vertrouwen in hebben.
Figuur 2 Betaalgegevens worden als heel privacygevoelig ervaren
Antwoordaandelen
Bron: CentERpanel 2020. Toelichting: 2559 respondenten. De gemiddelde privacy gevoeligheid staat tussen haakjes achter de datasoort.
Bron: DNB
