De mate waarin bedrijven hun investeringen aanpassen aan renteveranderingen is sterk verschillend. Bedrijven met gunstige groeivooruitzichten op de middellange termijn zijn minder geneigd om hun investeringen terug te schroeven als de rente stijgt, zo blijkt uit DNB-onderzoek (PDF, Engelstalig, 3 pagina’s). De huidige gunstige economische vooruitzichten voor het eurogebied zouden daarom gepaard kunnen gaan met een relatief bescheiden daling in investeringen bij toekomstige rentestijgingen.
Leidt hogere rente tot minder investeringen?
Volgens de theorie zou een rentestijging moeten leiden tot een daling van de investeringen, omdat een rentestijging de financieringskosten voor bedrijven doet toenemen. Hoge financieringskosten maken een investeringsplan minder aantrekkelijk. De empirische literatuur laat echter een gemengd beeld zien, waarbij vele onderzoeken een dergelijke relatie niet hebben kunnen aantonen. Veel van deze onderzoeken gaan echter uit van geaggregeerde data. De hieruit voortvloeiende onderzoeksresultaten verhullen waarschijnlijk belangrijke verschillen tussen bedrijven, die met microdata wel naar voren kunnen komen. Aangezien monetair beleid doorwerkt tot op bedrijfsniveau, zijn dergelijke verschillen wel belangrijk.
Om het onderscheid op bedrijfsniveau te kunnen maken, is het verband geanalyseerd tussen investeringen en rente op basis van data over bedrijven in het eurogebied uit de zogenoemde SAFE-enquête (Survey on Access to Finance of Enterprises). Hierin wordt bedrijven gevraagd of hun investeringen in het afgelopen halfjaar zijn gestegen, gelijk zijn gebleven of zijn gedaald. Ook moeten zij met betrekking tot dezelfde periode aangeven of de rente die ze moeten betalen is gestegen, gelijk is gebleven of is gedaald. Alleen die bedrijven die aan hebben gegeven dat ze in het afgelopen halfjaar een lening hebben aangevraagd, wordt gevraagd of de rente die ze moeten betalen is gewijzigd. In de analyse zijn ook andere factoren opgenomen die de investeringsbeslissingen van bedrijven kunnen beïnvloeden, zoals groeiverwachtingen, veranderingen in winstgevendheid, schuldenlast en kredietvraag, en bedrijfsspecifieke kenmerken zoals bedrijfsomvang, leeftijd en bedrijfstak.
Groeivooruitzichten van bedrijven beïnvloeden de rentegevoeligheid van investeringen
Onze resultaten bevestigen de bestaande theorie. Bedrijven in het eurogebied die te maken krijgen met rentestijgingen zijn sneller geneigd hun investeringen terug te schroeven dan bedrijven waarbij de rente niet is veranderd. Bedrijven die de rente zien dalen, zijn juist geneigd om meer te investeren. Uit de onderzoeksresultaten blijkt verder dat de mate waarin bedrijven hun investeringen terugschroeven bij een rentestijging afhankelijk is van de groeivooruitzichten van een bedrijf op de middellange termijn. Vooral bedrijven die voor de komende twee tot drie jaar een gunstige omzetontwikkeling verwachten, brengen hun investeringen minder snel terug bij een rentestijging. Vermoedelijk hebben zij grotere investeringsmogelijkheden en raken derhalve niet snel ontmoedigd door een rentestijging. Anderzijds is het effect op investeringen van een daling van de rente niet verschillend voor bedrijven met of zonder gunstige groeiverwachtingen.
Een andere factor die de rentegevoeligheid van investeringen beïnvloedt, is of een bedrijf te maken heeft met financiële beperkingen, dat wil zeggen of een bedrijf belemmeringen ondervindt bij de toegang tot financiering. Volgens de bevindingen zullen bedrijven die financiële beperkingen ervaren hun investeringen bij stijgende rentes over het algemeen eerder omlaag brengen dan bedrijven die geen last hebben van dergelijke beperkingen. Anderzijds zijn bedrijven met financiële beperkingen niet eerder geneigd om hun investeringen op te schroeven als de rente daalt dan bedrijven zonder financiële beperkingen.
Over het algemeen vinden we binnen het eurogebied een statistisch significant en negatief verband tussen rente en investeringen op bedrijfsniveau, conform de gangbare economische theorie. De huidige gunstige economische vooruitzichten voor het eurogebied zouden gepaard kunnen gaan met een relatief bescheiden daling in investeringen bij toekomstige rentestijgingen, aangezien bedrijven met gunstige groeivooruitzichten minder snel geneigd zijn hun investeringen terug te schroeven bij een rentestijging.
Bron: DNB
