Hoeveel studenten hebben een hbo-diploma behaald? Hoeveel geld hebben bedrijven geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling? En hoeveel 75-plussers maken dagelijks gebruik van internet? Sinds 11 februari 2025 staat op de website van het CBS een aantrekkelijk gepresenteerde ‘drie-eenheid’ over digitalisering en de Nederlandse kenniseconomie die dit soort vragen beantwoordt én verdieping biedt. Het gaat om een dashboard, publicaties en een dossier.
Actueel en toegankelijk
Actueel, overzichtelijk, toegankelijk. Maar ook: heel breed en heel verdiepend. Al deze kwalificaties gelden voor drie nieuwe en bij elkaar horende CBS-producten op het gebied van digitalisering en kenniseconomie. Het dashboard, de publicaties en het dossier vervangen de publicatie ‘ICT, kennis en economie’ die sinds 2011 jaarlijks werd gemaakt. ‘De meeste cijfers worden al jaren bijgehouden binnen het CBS, maar we zijn blij dat we nu een nieuwe vorm van presentatie hebben gevonden’, zegt Bart Klijs. Hij is projectleider en onderzoeker bij team Cultuur, Toerisme en Technologie. Dat team heeft in 2024 samen met andere teams gewerkt aan de verbeteringen.
Gemakkelijker nieuwe cijfers toevoegen
Klijs legt uit: ‘Er zijn twee grote voordelen. Het eerste is de verbeterde en meer overzichtelijke presentatie. We hopen daardoor het bereik en de doelgroep te vergroten. Het is ons streven dat we nu meer mensen – van beleidsmakers bij de overheid tot belangstellende Nederlanders – van dienst kunnen zijn met de data. Het tweede pluspunt is dat we voortaan flexibeler zijn: we kunnen tussendoor gemakkelijker nieuwe cijfers toevoegen. Voorheen was er jaarlijks één moment waarop alle gegevens online werden gepubliceerd, waarna het een jaar wachten was op de volgende uitgave.’
In één oogopslag
In 2024 maakten véél meer 75-plussers dagelijks gebruik van internet dan in 2012: 75 procent in plaats van 16 procent. Verder steeg in 2024 het aantal bedrijven dat kunstmatige intelligentie toepaste aanzienlijk. In 2023 ging het nog om 14 procent, een jaar later om 23 procent. Dit soort informatie is in één oogopslag te zien in het dashboard Digitalisering en kenniseconomie. Renske Verweij, onderzoeker Beleidsstatistiek bij het CBS, heeft het dashboard gebouwd. Ze zegt: ‘Het is een website waarop je interactieve figuren vindt. Met interactief bedoelen we dat je als gebruiker onderwerpen, periodes en groepen kunt selecteren. Bijvoorbeeld: hoeveel particulieren deden tussen 2014 en 2024 online aankopen? Of: hoeveel bedrijven hadden personeel dat met internet werkte tussen 2022 en 2024? En hoeveel studenten waren er tussen 2015 en 2024 in het wetenschappelijk onderwijs? Op deze manier krijg je snel en gemakkelijk een overzicht door de jaren heen te zien, zodat bepaalde ontwikkelingen eerder in het oog springen. Een voorbeeld is het deel van de medewerkers dat internet gebruikt tijdens het werk. Dat is gestegen van 34 procent in 2002 tot 82 procent in 2024.’
Aantal e-mails en tekstberichten
Het dashboard, de publicaties en het dossier Digitalisering en kenniseconomie belichten zes thema’s. De eerste drie gaan over digitalisering: het ICT-gebruik bij personen, het ICT-gebruik bij bedrijven en ICT & economie. Bij ICT-gebruik bij personen kan onder meer worden gedacht aan het aantal personen dat e-mails en tekstberichtjes verstuurt, bijvoorbeeld via WhatsApp. Een voorbeeld van ICT-gebruik bij bedrijven is of medewerkers telewerken. Bij ICT & economie gaat het onder andere om het aantal ICT-medewerkers in Nederland.
Kenniseconomie
Klijs noemt de drie thema’s die gaan over kenniseconomie. ‘In een kenniseconomie is kennis belangrijk. Kennis wordt opgebouwd in het onderwijs, en daarover gaat het thema kennispotentieel. Hoeveel mensen behalen een diploma aan het mbo, vwo en voortgezet onderwijs? Een ander thema is research & development (R&D), oftewel onderzoek en ontwikkeling door bedrijven, instellingen, het hoger onderwijs en universitair medische centra. Hoeveel geld is er besteed aan R&D? Hoeveel arbeidsuren gingen ermee gemoeid? Het laatste thema is innovatie: hoe groot is bijvoorbeeld het aantal bedrijven dat heeft geïnnoveerd?’
Duiding bij de cijfers
Waar het dashboard is gemaakt voor de gebruiker die snel specifieke cijfers wil zien, is het onderdeel publicaties Digitalisering en kenniseconomie bedoeld voor de inhoudelijke verdieping. Hiervoor wordt jaarlijks een overzichtsartikel geschreven en er worden verdiepende publicaties aangeboden die vaak meer ingaan op een specifiek onderwerp, zoals cybersecurity en online platformen.
Klijs: ‘Dit zijn artikelen die CBS-collega’s hebben geschreven over onderwerpen die kort aan bod komen in het dashboard. Ze geven duiding bij de cijfers. Het scala is breed; zo is er ook een publicatie over het volgen van technische vakken in het onderwijs. Wat is hier het verschil tussen jongens en meisjes en heeft de opleiding van de ouders invloed op de vakkenkeuze?’ In het dossier Digitalisering en kenniseconomie zijn alle publicaties verzameld. Het is een website waar de gebruiker gemakkelijk zijn weg vindt naar een artikel over het onderwerp waarover hij meer wil weten.
Diepgang
Verweij en Klijs zijn blij met het dashboard, de publicaties en het dossier Digitalisering en kenniseconomie. Klijs: ‘Het geheel geeft diepgang aan de cijfers, maar is ook overzichtelijk en toegankelijk. Dankzij goede samenwerking binnen het CBS komen de data op deze manier nóg meer tot hun recht.’
Bron: CBS
