Nederland is een relatief sociale en welvarende samenleving. De brede welvaart ‘hier en nu’ gaat echter al jarenlang en steeds meer ten koste van de mogelijkheden voor volgende generaties. Vooral natuurlijk kapitaal daalt in omvang en kwaliteit. Ondanks de geleidelijke verduurzaming van de economie blijft de druk op natuur en klimaat hoog. Daarnaast lijkt een aantal instituties die voor de brede welvaart van volgende generaties nodig zijn, vast te lopen. Ook in de verdeling van de brede welvaart ‘hier en nu’ komen jongvolwassenen er niet gunstig van af. Als de huidige ontwikkelingen zo doorgaan, zal de volgende generatie een lagere brede welvaart bereiken. Dit blijkt uit de Monitor Brede Welvaart en de SDG’s 2024 die het CBS op 15 mei (Verantwoordingsdag) heeft aangeboden aan de Tweede Kamer.
Brede welvaart betreft de kwaliteit van leven ‘hier en nu’, en de mate waarin deze ten koste gaat van de brede welvaart van latere generaties en van mensen ‘elders’ in de wereld. Uit de monitor van 2024 komt naar voren dat Nederlanders zeer tevreden zijn met het leven en met aspecten daarvan, zoals de woning, de woonomgeving, de balans tussen werk en de hoeveelheid vrije tijd, en het sociale leven. Daarnaast is Nederland in de Europese Unie (EU) een van de landen met de hoogste cijfers voor vertrouwen in anderen, vertrouwen in instituties, sociale contacten en deelname aan verenigingen.
Nederland hoort ook bij de meest welvarende landen van de EU. Het mediaan besteedbaar inkomen van huishoudens heeft een stijgende trend op de middellange termijn. Bovendien wordt het aandeel van economisch kwetsbare groepen in de samenleving, zoals mensen met alleen basisonderwijs of een vmbo-diploma, werklozen, zzp’ers met laag inkomen, en mensen met ernstige, langdurige gezondheidsproblemen, steeds kleiner. De mogelijkheden voor deelname aan de arbeidsmarkt zijn ook groot en groeiend. Er zijn relatief veel vacatures, veel mensen die kunnen werken doen dat ook en de langdurige werkloosheid is relatief laag.
Niet iedereen profiteert van de hoge materiële welvaart
In de meest recente jaren stond koopkracht onder druk door sterk gestegen kosten van levensonderhoud. Een aanzienlijke groep mensen maakt zich dan ook veel zorgen over de financiële toekomst. Hoewel het aandeel van kwetsbare groepen in de bevolking afneemt en relatief klein is, gaat het alles bij elkaar genomen nog altijd om honderdduizenden mensen.
Brede welvaart ‘later’ staat steeds meer onder druk
Waar economisch, menselijk en sociaal kapitaal min of meer stabiel zijn, blijft het natuurlijk kapitaal dalen in omvang en kwaliteit. De productieprocessen van bedrijven worden geleidelijk duurzamer. Toch hoort Nederland net als in voorgaande jaren bij de EU-landen met de hoogste druk op natuur en klimaat. Zo hoorde Nederland in 2019 bij de EU-landen met de hoogste fosfor- en stikstofoverschotten, en is er geen dalende trend. Een teveel aan fosfor en stikstof heeft negatieve gevolgen voor de kwaliteit van oppervlaktewater en ecosystemen zoals heide, bos en duinen. De milieudruk hierdoor is groot en is de afgelopen jaren nauwelijks verminderd. Dat is vooral zichtbaar in de voortdurende achteruitgang van de biodiversiteit op land en in zoet water en moeras. Dit vormt, naast een verschraling van de leefomgeving, op termijn ook een bedreiging voor de economie, die sterk afhankelijk is van bepaalde diensten die ecosystemen leveren zoals bestuiving en grondstoffen.
Daar komt bij dat een aantal instituties die voor de brede welvaart van volgende generaties nodig zijn, vast lijkt te lopen. De druk op de brede welvaart ‘later’ wordt geleidelijk opgevoerd door vergrijzing, verstedelijking, migratie en andere langetermijnontwikkelingen. Nederlanders zijn steeds minder goed te spreken over de kwaliteit van overheidsregelgeving, de effectiviteit van overheidsbestuur, de rechtsorde en de mate waarin de publieke sector als vrij van corruptie beschouwd wordt. Dat vermindert de slagkracht van de overheid. Ook andere kritieke systemen, zoals de zorg, het onderwijs, de woningmarkt en het pensioenstelsel, zijn kwetsbaar. Er is schaarste aan personeel, huren en verkoopprijzen van huizen stijgen en doorstroming stokt, en de duurzame financiering van pensioenen staat onder druk.
Brede welvaart ‘elders’: Veel handel met hoge-inkomenslanden en veel invoer grond- en hulpstoffen
De cijfers voor brede welvaart ‘elders’ wijzen op een hoge druk van Nederland op andere landen. De meeste effecten van handel komen terecht in hoge-inkomenslanden. Wel zijn de inkomensoverdrachten en de bestedingen aan ontwikkelingshulp relatief hoog. Maar de hoeveelheid fossiele energiedragers, biomassa, metalen en niet-metalen mineralen die per inwoner wordt ingevoerd, hoort bij de hoogste van de EU.
De zevende editie van de Monitor Brede Welvaart en de SDG’s is door het CBS op 15 mei 2024 (Verantwoordingsdag) aangeboden aan de Tweede Kamer. De monitor wordt jaarlijks gepubliceerd op verzoek van het Kabinet, en zal tijdens het Verantwoordingsdebat in de Tweede Kamer worden behandeld. Het Kabinet geeft zelf ook een reactie op de uitkomsten. Het CBS heeft de voortgang op de VN-agenda voor duurzame ontwikkeling (Sustainable Development Goals of SDG’s) en de ontwikkeling van brede welvaart geïntegreerd.
Bron: CBS
