Internationale handel is ondenkbaar zonder kredietverzekeraars. “Alleen al daarom leveren kredietverzekeraars zoals Atradius enorme maatschappelijke waarde”, betoogt Bert Bruning, directeur van Atradius Dutch State Business (DSB). Voor DSB geldt bovendien dat maatschappelijk verantwoorde en duurzame projecten hoge prioriteit hebben.
Mocht er nog een credit manager rondlopen die twijfelt aan zijn bestaansrecht: dat is echt niet nodig. “Credit Management is namelijk belangrijker dan ooit”, zegt Bert Bruning, directeur van Atradius Dutch State Business (DSB), het onderdeel van kredietverzekeraar Atradius dat voor de Nederlandse overheid de exportkredietverzekeringsregeling uitvoert. “Weliswaar is de kredietcrisis achter de rug, maar dat betekent niet dat we zijn teruggekeerd naar een wereld waarin oude zekerheden gelden. De wereld blijft veranderen, en dat betekent dat zich zowel nieuwe kansen als nieuwe risico’s voordoen. Ook kredietrisico’s. Tenminste zolang leverancierskrediet nog zo’n belangrijke bron van financiering is, en dat blijft het volgens mij. Er gaan stemmen op dat leverancierskrediet zal verdwijnen, en door technologische ontwikkelingen overbodig wordt. Maar ik zie dat er nog lang niet van komen. Zeker in de B2B-markt, waar bijna nooit contant wordt betaald, is en blijft krediet altijd nodig. Nog altijd is leverancierskrediet de olie in de motor van de internationale handel, en nog altijd lopen leveranciers kredietrisico’s. Zij het dat die risico’s wel steeds verschuiven. En dat de credit manager volop uitdagingen tegemoet mag zien.”
Nieuwe onzekerheden, nieuwe risico’s
De belangrijkste risico’s van de komende tijd?
Om te beginnen wat Bruning ‘de scheuren in het bastion van de internationale handel’ noemt: vrijhandel is geen vanzelfsprekendheid meer. De huidige president van de van oudsher belangrijkste voorvechter van vrijhandel lijkt een protectionistisch programma te gaan doorvoeren dat bizar en gevaarlijk is. Bizar, aangezien nagenoeg iedere econoom ervan uitgaat dat internationale concurrentie leidt tot betere producten en welvaart voor iedereen, ook binnen de VS zelf.
Gevaarlijk is dat Trump denkt het handelstekort te kunnen verkleinen door importheffingen en andere handelsbarrières om, zoals Trump het ziet, landen aan te pakken die hun wisselkoers manipuleren, hun eigen industrieën met staatssteun helpen en intellectueel eigendom stelen. Als de VS veel van dat soort plannen ten uitvoer brengt, is dat volgens de meeste economen en historici bijzonder gevaarlijk. Het verleden leert immers dat protectionistische maatregelen van het ene land tegenmaatregelen in het andere land oproepen. En als dat op grote schaal gebeurt, zoals in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw, valt de wereldeconomie uit elkaar. Ook Amerika wordt dan het slachtoffer: minder handel betekent minder banen en minder groei, plus een oplopend begrotingstekort en een stijgende staatsschuld.
Een tweede risico is de verschuiving van het politieke en economische evenwicht in de wereld van de Verenigde Staten en Europa naar Azië en, in mindere mate, naar Afrika. Handelsstromen naar landen als China, India en Indonesië worden steeds belangrijker. En daarmee veranderen ook de kredietrisico’s die exporteurs lopen: deze landen hebben een eigen cultuur, en bedrijven binnen die landen hebben vaak een cultuurgebonden manier van zakendoen en betalingsgedrag. Bovendien lopen exporteurs vaak een valuta- en een renterisico, ook als er zoals vaak gebeurt, in dollars wordt afgerekend. Politieke factoren kunnen ook een rol spelen. Bruning noemt de Afrikaanse landen in de Subsahara: de overheidsschulden zijn daar in veel landen zo hoog opgelopen, dat dit politieke en economische instabiliteit zou kunnen veroorzaken.
In de derde plaats zijn er sectorale veranderingen, die vaak het gevolg zijn van technologische ontwikkelingen. Denk aan de omwenteling die de opkomst van internet teweeg heeft gebracht in de retail. Bedrijven als Wehkamp en Bol.com hebben geprofiteerd, retailers die te laat hebben gereageerd op de opkomst van e-commerce hebben terrein verloren of zijn zelfs failliet gegaan. Maar al te vaak zijn hun leveranciers ook getroffen. De voortschrijdende technologische vooruitgang kan zich in allerlei sectoren laten gelden. Met alle onzekerheden en risico’s van dien. Ook kredietrisico’s. Al is de kredietcrisis voorbij, het loont dus nog altijd om kredietrisico’s te beperken.
IFRS 9: kredietrisico’s in kaart
Om de kredietrisico’s die bedrijven lopen te beperken – en om zodoende herhaling van de kredietcrisis te voorkomen – is nieuwe wet- en regelgeving ingevoerd. Een voorbeeld van deze nieuwe wet- en regelgeving zijn de nieuwe boekhoudregels onder IFRS 9 die van toepassing zijn op alle bedrijven die onder IFRS rapporteren – en dus niet, zoals vaak wordt gedacht alleen banken en andere financiële instellingen. Deze nieuwe standaard is in januari 2018 van kracht geworden. De IFRS 9-standaard schrijft bedrijven onder meer voor om procedures, standaarden en modellen toe te passen die potentiële toekomstige verliezen met een grotere nauwkeurigheid berekenen en daar voorzieningen voor te treffen. Daarom moeten ze voorzieningen treffen op grond van de hoogte van het volledige verwachte kredietrisico in de debiteurenportefeuille, en niet alleen op grond van de achterstallige vorderingen.
Met andere woorden: ze moeten bij het berekenen van hun verwachte verliezen met al hun vorderingen en afnemers rekening houden, en mogen niet meer alleen naar bepaalde transacties kijken of enkele dubieuze debiteuren opvoeren. Het wordt dus van wezenlijk belang dat bedrijven inzicht hebben in de kans dat hun afnemers verzuimen te betalen en in de gezondheid van hun portefeuille als geheel.
Atradius kan bedrijven hierbij behulpzaam zijn, zegt Bruning. Bedrijven die een kredietverzekering hebben afgesloten kunnen gebruik maken van de debiteurenratings die door Atradius worden opgesteld. “Wij stellen die ratings toch al op voor bedrijven die bij ons een kredietverzekering afsluiten.”
Special Risk Management: kredietrisico’s beheersen
Risico’s in kaart brengen is slechts een eerste stap in de beperking van kredietrisico’s. Een tweede stap vormen de maatregelen die bedrijven kunnen nemen om de risico’s te verkleinen. Typisch het domein van de credit manager, maar zelfs de beste credit manager is niet altijd in staat om te voorkomen dat een afnemer te laat betaalt of helemaal in gebreke blijft. Bijvoorbeeld omdat de afnemer met onverwachte tegenslagen te kampen heeft, en daardoor zijn rekeningen niet kan voldoen. Met, in het ergste geval, tot gevolg dat het toeleverende bedrijf met zijn professionele credit manager zelf ook in continuïteitsproblemen komt.
Atradius helpt haar klanten (verzekerden) via de afdeling Special Risk Management (SRM). SRM – die te vergelijken is met de afdeling bijzonder beheer van de banken – streeft ernaar om voor verzekerden hun afnemers die in financiële moeilijkheden zijn gekomen zo lang mogelijk te blijven verzekeren, zodat ze zo lang mogelijk kunnen blijven doorleveren, als dat nodig is door aanvullende afspraken te maken met de afnemers. Dat is goed voor de verzekerde klant, die natuurlijk graag blijft leveren en goed voor zijn afnemer die op die manier zijn cashflow op gang kan blijven houden en weer kan verbeteren. Zo wordt een domino-effect voorkomen, doordat de financiële problemen van het ene bedrijf in de leveringsketen, niet automatisch leiden tot problemen bij het andere. “Denk aan de leveranciers van V&D. Wij hebben een aantal van hen ondersteund toen het warenhuis op een faillissement afstevende. Tegelijkertijd is het natuurlijk ook zaak om te stoppen met leveren als de afnemer echt niet meer kredietwaardig is. Bij SRM denken we soms mee over strategie en positionering als reactie op veranderende marktomstandigheden maar het doel blijft altijd om een onderneming weer financieel gezond te maken en daarmee kredietwaardig zodat onze klanten weer met een gerust hart kunnen leveren. De nadruk van onze betrokkenheid ligt dus vooral op de financiële kant – we zijn tenslotte financiële experts. We gaan niet op de stoel van de ondernemer zitten.”
Voor Atradius DSB kun je hierbij bijvoorbeeld denken aan bedrijven in een sector waarin de prijzen enorm kunnen fluctueren. De energiesector, bijvoorbeeld. Wij hebben veel afnemers van onze verzekerden geholpen toen ze het moeilijk kregen vanwege de snel dalende olieprijzen, bijvoorbeeld door ze toe te staan later te betalen.
Kredietverzekeren: voorkomen én genezen
Debiteurenrisico’s in kaart brengen volgens de richtlijnen van IFRS 9 en de adviezen van de afdeling Special Risk Management zijn enkele van de aanvullende diensten die Atradius levert rondom kredietverzekeren.
Dát is en blijft de belangrijkste dienst van Atradius, bedoeld voor bedrijven die zich willen indekken tegen wanbetaling en zich willen verzekeren van een schadevergoeding mocht een debiteur niet betalen. Wanbetaling voorkomen én genezen, zou je kunnen zeggen. “Zo vergemakkelijken wij de handel. Dat is goed voor de economie. Het is goed voor de leverancier en de afnemer. Goed voor de werkgelegenheid. Goed voor de gezinnen die hiervan leven. En goed voor de belastingopbrengsten. De maatschappelijke waarde van een kredietverzekeraar is kortom enorm.”
Atradius DSB: extra welvaart, werk en welzijn
Brunings eigen onderdeel binnen Atradius, Dutch State Business, houdt volgens onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek maar liefst 20.000 banen in stand. Met andere woorden: zonder Atradius DSB zouden die banen verdwijnen. Atradius DSB is ‘de kredietverzekeraar van de Nederlandse overheid’ zoals Bruning het uitdrukt: het voert voor de Nederlandse overheid de exportkredietverzekeringsregeling uit. Via die regeling kunnen exporteurs van machines, schepen, kassen, windmolens en andere kapitaalgoederen en infrastructurele werken, en hun banken, hun betalingsrisico’s verzekeren bij de Nederlandse staat. “Deze risico’s wil de markt niet op zich nemen. De betalingsrisico’s zijn voor marktpartijen te groot, omdat het export betreft naar uitdagende landen, omdat het grote bedragen betreft of om een lange looptijd gaat. Wij verzekeren de risico’s toch, omdat onze overheid de export van Nederlandse producten wil bevorderen.” Uiteraard is Atradius DSB geen liefdadigheidsinstelling. “We maken zelfs winst, al hebben we geen winstoogmerk. Wij maken een deskundige inschatting van de risico’s, en we vragen een premie die daarmee in overeenstemming is. Daarbij houden we rekening met de richtlijnen die hiervoor in OESO-verband zijn afgesproken. Die richtlijnen zijn opgesteld om te voorkomen dat concurrentievervalsing optreedt in de internationale handel. Kredietverzekeraars namens de overheid zoals Atradius DSB zijn ervoor om de internationale handel te bevorderen, maar mogen hun eigen land niet voortrekken. Het is de bedoeling dat er een ‘level playing field’ is.”
In toenemende mate verzekert Atradius DSB bedrijven die duurzaam ondernemen. Projecten op het gebied van duurzame energie hebben bijvoorbeeld een streepje voor – zo ondersteunt Atradius DSB een fonds, Climate Investor One, dat de ontwikkeling van renewable energy projecten in ontwikkelingslanden mogelijk maakt. Bij wijze van uitzondering hoeven er in deze projecten niet perse exportproducten of componenten van Nederlandse makelij te zitten om voor een kredietverzekering in aanmerking te komen. “De overheid stimuleert ‘renewable energy’ graag uit milieu-oogpunt. Wij hanteren daarom in dit geval dus iets soepeler voorwaarden dan normaliter.” Met deze nadruk op ‘groene’ projecten draagt Atradius DSB niet alleen maatschappelijke en financiële waarde bij, maar draagt het ook bij aan een verduurzaming van de economie. Met andere woorden, Atradius DSB betoont zich hier een maatschappelijk verantwoorde onderneming in de brede zin van het woord, die op het gebied van zowel ‘people’, ‘planet’ als ‘profit’ ondernemingsdoelstellingen heeft.
“Ook bij de risicobepaling kijken wij verder dan alleen de directe financiële risico’s die aan een transactie zijn verbonden”, voegt Bruning toe. “Elk project dat we krijgen aangedragen wordt ook beoordeeld op MVO-aspecten, zowel aan de kant van de leverancier als aan afnemerszijde. Stel, een bedrijf komt in aanmerking voor een opdracht om een haven aan te leggen. Sowieso moet dan dat bedrijf zichzelf committeren aan de OESO-richtlijnen op het gebied van de mensenrechten en milieu-effecten. Daarnaast kijken we bijvoorbeeld of de aanleg van die haven niet te zeer ten koste gaat van oorspronkelijke bewoners van het gebied, en of de schade aan milieu beperkt is. En we oefenen waar mogelijk direct en indirect invloed uit op een goede, verantwoorde gang van zaken. Direct: door te overleggen met de exporteur hoe het project anders zou kunnen worden aangepakt, om wel te voldoen aan onze richtlijnen. En indirect: als echt niet aan die richtlijnen wordt voldaan, verzekeren we het betalingsrisico eenvoudigweg niet. Maar gelukkig hoeven we niet vaak zover te gaan.”
Atradius is hoofdsponsor van de Credit Expo op donderdag 8 november 2018 in het NBC Congrescentrum te Nieuwegein. Kijk voor meer informatie en aanmelden als bezoeker op: www.creditexpo.nl
Bron: Creditexpo.nl
