Vanaf 1 januari 2025 intensiveert de Belastingdienst de handhaving op schijnzelfstandigheid, wat aanzienlijke impact kan hebben op diverse sectoren. Werkgevers in onder meer zorg, onderwijs, kinderopvang en overheidsinstellingen riskeren naheffingen en boetes wanneer zelfstandigen juridisch als werknemers worden aangemerkt. Deze aanscherping is gebaseerd op de wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) en volgt het beoordelingskader zoals vastgesteld door de Hoge Raad in het Deliveroo-arrest van maart 2023.
Deliveroo-arrest zet de toon
Het Deliveroo-arrest vormde een kantelpunt in de discussie over schijnzelfstandigheid. De Hoge Raad oordeelde dat maaltijdbezorgers van Deliveroo niet als zelfstandigen, maar als werknemers beschouwd moesten worden. Dit heeft de discussie over de grens tussen zelfstandigheid en dienstverband opnieuw aangewakkerd. Hoewel Deliveroo Nederland al in 2022 verliet, blijft de uitspraak een richtlijn voor toekomstige handhaving door de Belastingdienst.
Toenemende risico’s voor werkgevers en zelfstandigen
Werkgevers lopen het risico dat zzp’ers fiscaal en juridisch als werknemers worden aangemerkt, met financiële consequenties zoals boetes en naheffingen. Vooral sectoren met structurele afhankelijkheid van zelfstandigen, zoals zorg en kinderopvang, worden genoemd als risicogebieden. Voor zelfstandigen zelf kan dit eveneens nadelige gevolgen hebben, zoals het terugbetalen van belastingvoordelen die zij genoten hebben als ondernemer.
Strategische keuzes bij werkgevers
In reactie op de onzekerheden nemen sommige organisaties al maatregelen. Zo stapte Uber Eats over op het werken met uitzendkrachten in plaats van zelfstandigen. Andere werkgevers kiezen ervoor het risico te accepteren, mede vanwege de beperkte capaciteit van de Belastingdienst om controles uit te voeren. 2025 wordt bovendien gezien als een overgangsjaar, waarin nog geen boetes worden opgelegd aan werkgevers die aantoonbaar stappen ondernemen om schijnzelfstandigheid te voorkomen.
Groeitrend in aantal zzp’ers ondanks onzekerheden
Ondanks de juridisch complexe situatie blijft het aantal zzp’ers in Nederland stijgen. Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) telde Nederland in het derde kwartaal van 2024 ruim 1,25 miljoen zzp’ers, een recordaantal. Zzp’ers vertegenwoordigen inmiddels bijna 13 procent van de werkzame beroepsbevolking.
Politieke focus op balans en zekerheid
Zzp’ers staan hoog op de politieke agenda, mede vanwege hun groeiende rol in de economie. Het kabinet werkt aan diverse wetsvoorstellen, waaronder een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) en strengere regels voor tijdelijke contracten. Ook het wetsvoorstel ‘Meer zekerheid flexwerkers’ beoogt de positie van flexwerkers te verbeteren door oproepcontracten te vervangen door minimumurencontracten.
De top 20 beroepen met hoog percentage zzp’ers (bron ABN AMRO)
- Beeldend kunstenaars 95%
- Auteurs en taalkundigen 65%
- Kappers en schoonheidsspecialisten 58%
- Veetelers 56%
- Radio- en televisietechnici 55%
- Fotografen en interieurontwerpers 55%
- Schilders en metaalspuiters 45%
- Meubelmakers, kleermakers en stoffeerders 43%
- Bouwarbeiders 43%
- Grafisch vormgevers en productontwerpers 41%
- Land- en bosbouwers 41%
- Verleners van overige persoonlijke dienstverlening (o.a. rijinstructeurs) 38%
- Sportinstructeurs 36%
- Journalisten 33%
- Loodgieters en pijpfitters 31%
- Fysiotherapeuten 26%
- Hoveniers, tuinders en kwekers 25%
- Specialisten personeels- en loopbaanontwikkeling 25%
- Architecten 25%
- Vakspecialisten ICT 24%
Impact verschilt per sector
De mate waarin sectoren geraakt worden door de handhaving op schijnzelfstandigheid varieert sterk. In de zorgsector bijvoorbeeld, waar zelfstandigen vaak zij aan zij werken met vaste medewerkers, is het risico op schijnzelfstandigheid groot. Tegelijkertijd biedt de bouwsector meer ruimte voor echte zelfstandigheid, gezien de projectmatige aard van het werk.
Handvatten voor werkgevers
Werkgevers die risico’s op schijnzelfstandigheid willen beperken, kunnen verschillende strategieën toepassen. Het aanbieden van dienstverbanden aan huidige zzp’ers is een optie, al is deze niet altijd praktisch uitvoerbaar gezien de krapte op de arbeidsmarkt en de voorkeur van veel zelfstandigen voor ondernemerschap. Andere opties zijn het werken via uitzendbureaus of coöperaties, of het aanpassen van afspraken met zzp’ers om de zelfstandigheid te benadrukken.
Belastingdienst hanteert nieuw afwegingskader
Vanaf januari 2025 gebruikt de Belastingdienst een nieuw beoordelingskader om te bepalen of er sprake is van zelfstandigheid of een dienstverband. Dit kader, gebaseerd op het Deliveroo-arrest, beoordeelt aspecten zoals gezagsverhoudingen, de mate van autonomie en de aard van de werkafspraken.
Vooruitzichten en economische context
De aangescherpte regels vallen samen met een periode van economische groei in sectoren zoals technologie, bouw en gezondheidszorg. Tegelijkertijd blijft de arbeidsmarkt krap, waardoor de vraag naar flexibele arbeid, inclusief zelfstandigen, hoog blijft.
Werkgevers worden aangemoedigd om arbeidsrelaties kritisch te evalueren en waar nodig aan te passen om risico’s te minimaliseren. Het jaar 2025 biedt een overgangsperiode om deze aanpassingen te implementeren zonder directe sancties van de Belastingdienst.
Meer informatie
Lees het volledige rapport ‘Werkgevers worstelen met handhaving schijnzelfstandigheid’ via de website van ABN AMRO.
Bron: ABN AMRO
