Net nu we te midden van een tweede golf en een nieuwe, partiële lockdown een lange donkere winter in leken te gaan, brengt het nieuws van een vaccin dan toch nog licht aan het einde van die tunnel. Toch zal de volledige groepsimmuniteit die ons pre-corona leven weer als vanouds mogelijk maakt pas rond de zomer van 2022 bereikt zijn.
Dat is nog een schrikbarend lange weg te gaan, maar al vanaf de zomer van 2021 zal naar verwachting het vaccineren van de gehele populatie beginnen: eerst de ouderen, dan de jongeren. Terwijl dit proces gaande is, kunnen de restricties in versneld tempo worden opgeheven zonder heroplevingen van het virus. Vanaf het derde kwartaal van 2021 zal het economisch herstel dan ook fors zijn, aangezien de angst voor een heropleving en terugkerende restricties weg zijn.
Maar eerst even terug naar het hier en nu: als over een paar weken (in december 2020) de zogenaamde Emergency Market Access wordt toegekend aan het vaccin dat door Pfizer en BioNtech ontwikkeld is, begint een lastige fase. De laatste loodjes zullen dan het zwaarst wegen. Het vaccin is er wel, maar we kunnen er nog niet bij. Vanaf eind 2020 en in het eerste kwartaal van 2021 zal de infrastructuur gereed worden gemaakt om het vaccin bereikbaar te maken voor de zeer kwetsbare groepen en voor essentiële beroepen zoals hulpverleners. Dan volgt in het tweede kwartaal van volgend jaar duidelijkheid over de werkzaamheid buiten het laboratorium en kan een licentie voor volledige markttoegang worden aangevraagd. Omdat het gaat om een type vaccin dat nooit eerder op mensen is uitgetest, zal de veiligheid extra geborgd worden, waardoor deze tijd noodzakelijk wordt geacht. Het verloop van restricties ziet er dan als volgt uit:
Europa: aanmodderen tot het vaccin komt
Ondertussen bevinden we ons in Europa in de tweede golf van besmettingen. Sinds de tweede helft van oktober zijn vrijwel alle Europese landen in een gedeeltelijke lockdown gegaan. De economische impact van deze tweede golf en bijbehorende lockdown is weliswaar minder groot dan de eerste, maar komt wel bovenop een langzaam oplopende werkloosheid, een aangeslagen bedrijfsleven en niet te vergeten een morrende bevolking. Dit laatste kan leiden tot het te snel opheffen van restricties waardoor het virus opnieuw een kans krijgt.
De duur van de tweede ronde lockdowns zal van land tot land verschillen. In de eurozone gingen de partiële lockdowns enkele weken later van start dan in Nederland. Wij verwachten dat de huidige restricties in de eurozone (buiten Nederland) min of meer op het huidige niveau aanhouden tot in februari 2021. Het maandelijkse bbp van de eurozone beweegt in lijn met de restricties die tot dusverre zijn genomen en onze verwachte restricties zijn dan ook in lijn met het door ons geraamde economisch herstel. In 2020 krimpt de eurozone naar verwachting 7,6 procent. In 2021 zal een voorzichtige groei laten zien van 2,7 procent en pas als restricties volledig onnodig zijn kan de groei sterk toenemen naar 5,2 procent in 2022. Alhoewel het bbp daarmee eind 2022 zou uitkomen op het niveau van voor de coronacrisis, zal het nog steeds behoorlijk ver van trendgroei afwijken, waardoor het potentiële bbp-volume niet bereikt wordt. De kerninflatie zal daardoor naar verwachting op de middellange termijn vast blijven zitten rond de nul procent. Dit neemt niet weg dat de headline inflatie waarschijnlijk wel omhoog zal gaan.
Voor Nederland nemen we aan dat de huidige partiële lockdown half-december eindigt. Dat aannemende zal de krimp voor 2020 in Nederland op 4,5 procent uitkomen. De dip van de eerste golf in het tweede kwartaal (-8,5%) was flink minder zwaar dan elders in Europa. Hierdoor was onze verwachting dat het herstel in het derde kwartaal minder sterk zou zijn. Temeer omdat tegen het einde van de zomer de consumptieve bestedingen al afnamen nog voordat er restricties werden geïntroduceerd. Des te verrassender was het boven verwachting sterke herstel in het derde kwartaal met 7,7% (k-o-k). De tweede partiële lockdown zal in het vierde kwartaal tot een krimp van ruim 3 procent leiden. Dat is beduidend minder schadelijk dan de eerste lockdown in het tweede kwartaal. In de paragraaf hieronder beschreven waarom dat het geval zal zijn.
Tweede golf minder schadelijk
Dat de tweede besmettingsgolf economisch gezien minder schade aanricht heeft een aantal oorzaken. Om te beginnen lag de productie in de zwaar getroffen sectoren al veel lager door de eerste golf en vanaf een lager niveau valt er niet zo eenvoudig weer evenveel omzet te verliezen.
Een tweede reden is dat ondernemers, burgers en de overheid hebben geleerd van de eerste golf. Ondernemers hebben digitale afzetkanalen leren bedienen, burgers zijn in rap tempo gedigitaliseerd in hun aankopen en in hun arbeidsaanbod en de overheid heeft geleerd dat het openhouden van scholen, de industrie en winkels effectief is voor het zoveel mogelijk voorkomen van economische schade.
Maar de belangrijkste reden ligt in China. In de eerste golf kromp de wereldeconomie door de combinatie van een vraagschok door lockdowns, bange consumenten en een aanbodschok doordat grote delen van de Chinese maakindustrie stil lagen. Deze aanbodschok ontbreekt nu. China heeft het virus onder controle en in het Westen draait de maakindustrie grotendeels door.
China profiteert van monopolie op ‘controle over virus’.
Het wordt bijna een grijsgedraaide plaat maar de Chinese economie is weer volledig ‘up and running’. Nieuwe oplevingen worden in China dankzij door de overheid gedirigeerde micro quarantaine snel tot stilstand gebracht. Het weer open gaan na de eerste golf vond in China pas plaats toen de IT-infrastructuur en de test- en traceercapaciteit volledig operationeel waren. Culturele factoren zoals gemeenschappelijke discipline en collectivisme spelen waarschijnlijk ook een rol evenals een sterk directieve overheid en de ervaring met eerdere epidemieën.
De beheersing van het virus heeft een sterk herstel mogelijk gemaakt. De bbp-groei van China bedroeg in het derde kwartaal al weer 4,9 procent op jaarbasis. Wij verwachten dat China over geheel 2020 genomen gemiddeld met 1,8% zal groeien en in 2021 met 8%. De sterke exportgroei heeft een belangrijk aandeel in het Chinees herstel. Chinese bedrijven profiteerden van het feit dat zij eerder ‘op de been’ waren dan concurrenten in andere landen en ook heeft de vraag naar specifieke sectoren zoals medische apparatuur en computers/techproducten de Chinese export ondersteund.
Toch kleeft er ook voor China een nadeel aan al deze ‘voordelen’. Weliswaar heeft ook de Chinese economie baat bij het uitrollen van een vaccin, maar omdat de economie daar al in sterkere mate is genormaliseerd na de covid-19-schok zal het marginale effect daarvan waarschijnlijk minder spectaculair zijn dan in bijvoorbeeld de eurozone en de VS.
VS stevent door derde golf op nieuwe lockdowns in aantal staten af
Even leek de VS de dans te ontspringen. Zo bleven de winkelverkopen (40 procent van de totale consumptie) bijvoorbeeld relatief op peil ondanks de tweede golf in juni en juli. Toch waren ook in de VS al signalen van vertraging in het herstel zichtbaar. Met name de gestage maar substantiële groei in het aantal permanente ontslagen was veelzeggend. Ook was het aantal nieuwe banen dat in oktober gecreëerd werd de helft van het aantal dat verwacht was.
Nu bevindt de VS zich al in de derde golf van besmettingen. Wij gaan ervan uit dat staten die in lockdown zullen gaan ongeveer een derde van de Amerikaanse bevolking beslaan. Dat is een heel stuk minder dan in Europa en het wordt vooral verklaard door de regionale verschillen in de aanwezigheid van het virus, maar ook door verschillende beleidsstandpunten. Met name in Republikeinse staten is er minder de neiging om in te grijpen.
Deze gedeeltelijke lockdown zal naar schatting in het vierde kwartaal tot 6 à 7 procent productieterugval leiden (j-o-j). Dit is veel minder dan in het eerste kwartaal het geval was (-30% j-o-j).
Ook voor Amerika is onze verwachting dat het economisch herstel gelijk opgaat met het uitrollen van een werkend vaccin, zij het dat ons basisscenario iets negatiever is geworden over die uitrol dan onze vorige aannames. Voor geheel 2020 komt de economische krimp iets minder negatief uit dan wij eerder dachten -4,2 procent (i.p.v. -4,8 procent). Als gevolg van de minder diepe krimp komt de groei voor 2021 daarmee ook iets minder hoog uit dan eerder aangenomen 3,2 procent (i.p.v. 3,4 procent)
Een neerwaarts risico voor ons basisscenario vormt een eventuele nationale lockdown gedurende vier tot zes weken zodra President-elect Biden geïnaugureerd is. Een opwaarts risico vormt een zogenaamde Blue Wave, waarin Democraten ook de Senaat in handen krijgen. Dit zou hen in staat stellen om hun ambitieuze groeistimulerende plannen te realiseren. Het zou ook betekenen dat bijvoorbeeld de big-tech-sector veel sterker gereguleerd wordt.
Bron: ABN AMRO
